دیسفاژی یا اختلال بلعیدن چیست ؟ علل ، علایم و درمان دیسفاژی

بلعیدن دشوار (دیسفاژی) بدین معنی است که انتقال مواد غذایی یا مایع از دهان به معده شما طول می کشد. دیسفاژی  ممکن است با درد همراه باشد. در بعضی موارد بلع ممکن است غیر ممکن باشد.

گاهی مشکل بلع،  ممکن است رخ دهد که معمولا باعث نگرانی نمی شود. اما دیسفاژی مداوم  یک بیماری جدی پزشکی است که نیاز به درمان دارد .

مشکلات بلع می تواند در هر سنی رخ دهد، اما در افراد مسن بیشتر اتفاق می افتد. علل مشکلات بلع متفاوت هستند و درمان بستگی به علت دارد.

علائم دیسفاژی :

علائم و نشانه های مرتبط با دیسفاژی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• داشتن درد در هنگام بلع
  داشتن احساس ماندن غذا در گلو یا قفسه سینه یا پشت قفسه سینه خود (ستون فقرات)
  سوزش گلو
  آمدن یا اسید معده به داخل گلو
  از دست دادن وزن به طور غیر منتظره
  سرفه یا سوزش در هنگام بلعیدن
  نیاز به کاهش غذا به قطعات کوچکتر و یا اجتناب از غذاهای خاص به دلیل بلع مشکل

علل :

بلع پیچیده است و تعدادی از شرایط می تواند با این فرایند مواجه شود. گاهی اوقات علت  شناسایی نمی شود. با این حال، دیسفاژی به طور کلی در یکی از دسته های زیر قرار می گیرد.

دیسفاژی مری :

دیسفاژی مری به حساسیت خوردن غذا در گلو و یا سینه شما بعد از شروع به فرو رفتن غذا اشاره دارد.

دیسفاژی اوروفارنژیال :

شرایط خاصی می تواند عضلات گلو را تضعیف کند، هنگامی که شروع به فرو رفتن می کنید، غذا را از دهان خود به گلو و مری می برید.اما گاهی عنگام بلع ممکن است  سرفه کنید. این امر ممکن است منجر به پنومونی شود.

علل دیسفاژی اوروفارنژیال عبارتند از:

اختلالات عصبی. برخی اختلالات مانند مولتیپل اسکلروزیس، دیستروفی عضلانی و بیماری پارکینسون می توانند منجر به دیسفاژی شوند.
خسارت عصبی. آسیب عصبی ناگهانی، مانند آسیب مغزی یا مغز یا نخاع، می تواند بر توانایی شما برای فرو بردن تاثیر بگذارد.
سرطان. برخی از سرطانها و بعضی از درمانهای سرطانی، مانند رادیوتراپی، می توانند باعث بلعیدن مشکل شود.

عوارض جانبی :

بلعیدن دشوار می تواند منجر به:

• سوء تغذیه، کاهش وزن و کم آبی بدن شود.
  هنگامی که غذا یا مایع وارد جریان هوا شود در هنگام تلاش برای فرو رفتن می تواند موجب پنومونی آسپیراسیون شود، زیرا غذا می تواند باکتری ها را به ریه ها معرفی کند.
  خفگی می تواند رخ دهد.

تشخیص :

پزشک شما احتمالا یک معاینه فیزیکی را انجام می دهد و ممکن است از آزمایش های مختلف برای تعیین علت مشکل بلع شما استفاده کند.

تستها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• اشعه ایکس با مواد کنتراست (اشعه ایکس باریم)
• مطالعه بلع دینامیک
• معاینه بصری مری شما (آندوسکوپی).
• ارزیابی غربالگری آندوسکوپی فیبر نوری
• آزمون عضله مری (منومتری).
• اسکن تصویربرداری

درمان :

درمان بستگی به نوع یا علت اختلال بلع دارد.

بسته به نوع اختلال عملکردی شامل :
تغییرات رژیم غذایی: به عواملی چون حجم ماده غذایی، شیوه تغذیه، و … بستگی دارد.
تکنیکهای جبرانی بلع شامل: تغییر وضعیت بیمار، روش های پیشرفت آگاهی حسی بیمار ، تغییر اندازه لقمه غذا و سرعت ارائه آن به بیمار، تغییر چگالی و سفتی ماده غذایی ، استفاده از پروتزهای داخل دهانی
درمان بلع به صورت غیر مستقیم: این شیوه به بیمار تمریناتی را جهت تقویت ماهیچه های آسیب دیده یا ضعیف شده آموزش می دهد.
درمان بلع به صورت مستقیم: این شیوه تمریناتی را برای عملکرد صحیح حین بلع به بیمار آموزش می دهد.
بهترین تکنیک در درمان دیسفاژی حذف آسپیراسیون تاحد امکان و جلوگیری از باقیماندن غذا در مسیر دهان و حلق می باشد.

دیسفاژی اوروفارنژیال :

•  یادگیری بعضی از تمرینات ممکن است به هماهنگ کردن ماهیچه های بلع و یا تسکین اعصاب که باعث رفلکس بلعیدن می شوند کمک کند.
•  شما ممکن است تمرینات و تکنیک های بلع جدید را برای کمک به جبران دیسفاژی ناشی از مشکلات عصبی مانند بیماری آلزایمر یا بیماری پارکینسون  آموزش ببینید.

دیسفاژی مری :

روش های درمان  ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• انقباض مری ، پزشک ممکن است از یک آندوسکوپ با یک بالون خاص استفاده کند که به آرامی مری را کشش داده و عرض مری را گسترش دهد.
•  ممکن است به جراحی برای پاک کردن مسیر مری نیاز داشته باشید.
  داروها بلعیدن مشکل با GERD می تواند با داروهای خوراکی تجویز شود تا اسید معده کاهش یابد. ممکن است لازم باشد این داروها را برای مدت طولانی مصرف کنید.

عمل جراحي :

• ممکن است جراحی برای از بین بردن مشکلات بلع ناشی از باریک شدن یا انسداد گلو توصیه شود.
• نوع درمان جراحی بستگی به علت دیسفاژی دارد.

توصیه هایی برای رژیم غذایی :

در گروه چربی ها کره، مارگارین، خامه ترش، پنیر خامه ای، مایونز و سس سفید با دقت در غلظت آن ها پیشنهاد می شود . در مورد میوه ها، آب میوه ها بدون دانه و یا ته مانده ی میوه مصرف شود.

گوشت های نرم و پوره شده و جوان مصرف شود. گوشت های پیر، سفت و رشته ای هستند و در بلع این افراد، ایجاد مشکل می کنند. ماهی و مرغ در تکه ماده پخته و مخلوط با یک  خوردنی نرم مانند ماست یا سس داده شود تا از خشکی آن جلوگیری شود .

با انتخاب دقیق غذاها از نظر غلظت و نرمی (غذاهای پوره شده به جای مایعات غلیظ ) از ورود غذا به مسیر تنفسی، پیشگیری نمایید. می توان با عسل، پودر شیرخشک، سیب زمینی پخته و رنده شده و یا پودر مغزها، غلظت غذاها را افزایش داد .

فراموش نکنید غذاهایی مانند ژله و ژلاتین در دمای بدن به حالت مایع درآمده و ممکن است ایجاد مشکل کند .  برنامه غذایی با گذشت زمان به سمت غذاهای نرم پیش رود .

از نوشیدنی های بسیار داغ، قهوه، چای غلیظ، آب میوه های ترش، غذاهای خشک مانند کراکرها، ماهی های استخوانی، مواد چسبنده مانند موز، کره بادام زمینی و غذاهای ادویه دار خودداری کنید .

در صورت عدم مصرف غلات کامل، میوه ها و سبزی ها، رژیم غذایی را از لحاظ کمبود فیبر و ویتامین ها از جمله ویتامین ث کنترل کنید .

به برخی مواد غذایی مانند ذرت بوداده، غلات سبوس دار، مغز (به مقدار زیاد)، پنیر محلی، میوه ی با پوست، کرفس، آناناس و سایر میوه هایی که فیبر سفت تری دارند و هم زمانی بعضی غذاها با هم مانند گوشت و غذاهای خشک مانند نان های ساندویچی، چیپس با هم و یا با موادی که باعث چسبندگی می شوند مانند کره بادام زمینی، موز، سیب زمینی پوره شده باید بسیار دقت شود چرا که به راحتی باعث برگشت غذا و ورود مواد به ریه (آسپیراسیون) می شوند .

برای افرادی که حس دهانی آن ها بسیار کم شده، از غذاهای سردتر استفاده کنید

فراموش نکنید که هیچ داروی گیاهی را بدون مشورت با پزشک استفاده نکنید

و بدانیم که با رژیم غذایی یا مکمل اختلال بلع درمان نمی شود بلکه بدین وسیله از تحلیل بیشتر فرد جلوگیری می شود .

درمان اولیه اختلالات بلع و تغذیه ای ، بررسی علل پایه ای اختلال می باشد . بسته به علت ممکن است درمان دارویی یا جراحی باشد. همراه با درمان دارویی یا جراحی ، رویکردها و مشاورات  آسیب شناس گفتار و زبان هم می تواند در درمان دیسفاژی موثر واقع گردد .

بلع  بصورت تقویت ماهیچه های آسیب دیده  یا ضعیف شده درمان اختلال این شیوه تمریناتی را برای عملکرد صحیح حین بلع به بیمار آموزش می دهد بهترین تکنیک در درمان دیسفاژی حذف آسپیراسیون تاحد امکان و جلوگیری از باقیماندن غذا در مسیر دهان و حلق می باشد.

مترجم یک دکتر

منبع :www.mayoclinic.org