وسواس فکری ؛ بررسی نشانه ها و عوامل خطر و راهکارهای بهبود آن

وسواس فکری (OCD) یک اختلال رایج، مزمن و طولانی مدت است که در آن شخص دارای افکار غلط و کنترل ناپذیر، وسواس و رفتارهایی اجباری است و تمایل به تکرار بیش از حد یک فکر یا رفتار دارد.

علائم و نشانه های وسواس فکری :

افراد مبتلا به OCD ممکن است علائم وسواس، اجبار یا هر دو را داشته باشند. این علائم می تواند در تمام جنبه های زندگی، مانند کار، مدرسه و روابط شخصی تاثیر بگذارد.

وسواس فکری تصورات و یا تصاویر ذهنی ای است که تکرار می شود و موجب اضطراب می شود. علائم معمول آن عبارتند از:

• ترس از میکروب یا آلودگی
  افکار ممنوعه یا تابوها که شامل جنس، مذهب و صدمه زدن به خود و دیگران است
  افکار تهاجمی نسبت به دیگران یا خود
  داشتن چیزهایی متقارن یا یک نظم کامل داشتن

فرد مبتلا به OCD احساس می کند که در پاسخ به یک فکر وسواس گونه باید برای مقابله با آن تلاش کند، پس رفتارهایی را در پیش می گیرد که شامل موارد زیر می شوند:

• تمیز کردن بیش از حد و یا شستن دست ها
  مرتب کردن و چیدن وسایل به شیوه ای دقیق و خاص
  به طور مکرر چک کردن چیزهایی نظیر اینکه آیا درب قفل شده است یا اینکه اجاق گاز خاموش است را انجام می دهد.
  مدام حساب و کتاب می کند.

همه آیین ها یا عادت های اجباری یا وسواسی نیستند. هرکسی امکان دارد همه چیز را دوبار چک کند. اما فرد OCD به طور کلی:

• نمیتواند افکار یا رفتارهای خود را کنترل کند، حتی زمانی که این افکار یا رفتارها بیش از حد وجود دارند.
  حداقل ۱ ساعت در روز را بر روی این افکار یا رفتارها صرف می کند
  نمی تواند از انجام رفتارها یا آداب و رسوم و مراسمات لذت ببرد، اما ممکن است در این شرایط  به خاطر دور شدن از شرایط خود، کمی احساس راحتی کند.
  داشتن این افکار یا رفتارها در زندگی روزمره آنها مشکلات قابل توجهی ایجاد می کند.

تیک در وسواس فکری :

برخی از افراد مبتلا به OCD دارای اختلال تیک نیز هستند. حرکت های ناگهانی، کوتاه و تکراری، مانند چشمک زدن و سایر حرکات چشم، گریم صورت، شانه بالا انداختن و سر یا شانه را سریع تکان دادن. تیک های صوتی رایج عبارتند از صاف کردن مداوم گلو، صدای خرناس یا خرخر کردن.

علائم ممکن است با گذشت زمان و یا بدتر شوند. افراد مبتلا به OCD ممکن است سعی کنند با اجتناب از شرایطی که موجب وسواسشان می شوند، به خودشان کمک کنند یا بتوانند خود را آرام کنند. اگر چه اکثر بزرگسالان مبتلا به OCD متوجه می شوند که آنچه انجام می دهند معنا ندارد، بعضی از بزرگسالان و اغلب کودکان ممکن است متوجه نشوند که رفتار آنها غیر معمول است. پدر و مادر یا معلمان معمولا علائم OCD در کودکان را تشخیص می دهند.

اگر فکر می کنید OCD دارید، با پزشک در مورد علائم خود صحبت کنید. در صورت عدم درمان، OCD می تواند در تمام جنبه های زندگی تاثیر بگذارد.

عوامل خطر در وسواس فکری :

OCD یک اختلال رایج است که بر بزرگسالان، نوجوانان و کودکان در سراسر جهان تأثیر می گذارد. در اکثر افراد در حدود سن ۱۹ سالگی تشخیص داده می شود.

علل OCD ناشناخته هستند، اما عوامل خطر عبارتند از:

ژنتیک

مطالعات روی دوقلوها و خانواده ها نشان داده است افرادی که دارای بستگان درجه اول (مانند والدین، خواهر و برادر یا کودک) مبتلا به OCD هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلای به OCD هستند. تحقیقات در حال انجام برای بررسی ارتباط بین ژنتیک و OCD ادامه می یابد و ممکن است به بهبود تشخیص و درمان OCD کمک کند.

ساختار مغز و عملکرد آن

مطالعات و تصویربرداری در لایه پیشانی و ساختارهای زیر ساختی مغز در بیماران مبتلا به OCD نشان می دهد به نظر می رسد که بین علائم OCD و ناهنجاری ها در برخی مناطق مغز ارتباط وجود دارد اما این ارتباط روشن نیست. تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد.

محیط

افرادی که در دوران کودکی یا سایر آسیب های جسمی (فیزیکی یا جنسی) تجربه کرده اند در معرض افزایش خطر ابتلا به OCD هستند.

درمان در وسواس فکری :

OCD به طور معمول با دارو، روان درمانی یا ترکیبی از هر دو درمان می شود. اگر چه بیشتر بیماران مبتلا به OCD به درمان پاسخ می دهند، برخی از بیماران همچنان علائم آن را دارند.

گاهی اوقات افراد مبتلا به OCD نیز دارای اختلالات روانی دیگری مانند اضطراب، افسردگی و اختلال در بدن هستند، اختلالی است که در آن فرد به اشتباه معتقد است که بخشی از بدن آنها غیرطبیعی است. هنگام تصمیم گیری در مورد درمان مهم است که این اختلالات دیگر را در نظر بگیریم.

داروهای وسواس فکری :

مهار کننده های بازجذب سروتونین (SRIs) و مهار کننده های بازجذب سروتونین انتخابی (SSRIs) برای کمک به کاهش علائم OCD مورد استفاده قرار می گیرند. نمونه هایی از داروهایی که در بزرگسالان و کودکان مبتلا به OCD اثبات شده اند عبارتند از: کلومیفامین، که عضو داروهای ضد سرطانی “سه حلقه ای” و چندین مهارکننده بازدارنده انتخابی سروتونین جدید (SSRIs)  از جمله فلوکستین ، فلووکسامین و سرترالین است.

SRI اغلب نیاز به دوزهای بالاتر روزانه در درمان OCD نسبت به افسردگی دارند و ممکن است ۸ تا ۱۲ هفته طول بکشد تا تاثیر خود را نشان دهند، اما برخی از بیماران بهبود سریعتری دارند.

اگر دارویی برای شما تجویز می شود:

با پزشک یا داروساز خود صحبت کنید تا اطمینان حاصل کنید که از خطرات و مزایای داروهایی که مصرف می کنید آگاه هستید.

قبل از صحبت کردن با پزشک خود، مصرف دارو را متوقف نکنید. ناگهان متوقف کردن یک دارو ممکن است منجر به “بازگشت” یا بدتر شدن علائم OCD شود.

در نهایت، هر گونه نگرانی درباره عوارض جانبی را به دکتر خود گزارش دهید. ممکن است شما نیاز به تغییر در دوز یا داروهای مختلف داشته باشید.

منبع: .nimh.nih