ناباروری یکی از عارضه های شایع در بین اکثر مردم است. این بیماری روش های درمان بسیار متنوعی دارد، در این مطلب به روش های درمان و شناخت ناباروری می پردازیم.با توجه به نتایج تحقیقات مرکز درمانی آمریکا :
علت ۲۴ درصد از ناباروری‌ها به دلیل مشکلات مردان
۴۰ تا ۵۰ درصد از ناباروری‌ها به‌دلیل مشکلات زن
و تقریبا ۳۰ تا ۴۰ درصد از ناباروری‌ها به‌دلیل وجود مشکل در هر دو است.
بیشتر عوامل ناباروری قابل درمانند . ناباروری ممکن است فقط به یک دلیل در یکی از زوجین یا با توجه به بروز چندین عامل ایجاد شود.
دلایل ناباروری در مردان
منی
منی مایعی است کم رنگ که از آب و اسپرم تشکیل شده. منی از دستگاه تناسلی مرد خارج می شود.
قسمت اسپرم منی بوسیله ی بیضه تولید می‌شود و در ارگاسم از آلت خارج ی شود. مایع منی باعث خروج اسپرم در طول انزال می شود. مایع منی حاوی قند است که این قند یک منبع انرژی برای اسپرم است.
علت ۷۵ درصد از ناباروری‌ها در مردان مشکلات منی است. در برخی از موارد، متخصصان علت اصلی این اتفاق را پیدا نمی‌کنند. در زیر به عمده عواملی اشاره می کنیم که می‌تواند برای منی اتفاق بیفتد:
تعداد کم اسپرم
تعداد اسپرم مردان در هر انزال شمرده می‌شود و ممکن است این تعداد نسبت‌به سایرین کمتر باشد. تراکم اسپرم باید حدود ۲۰ میلیون اسپرم در هر میلی‌لیتر منی باشد. درصورتیکه این تعداد کمتر از ۱۰ میلیون عدد باشد، تراکم اسپرم کم است (ناباروری).
نبود اسپرم:
زمانی‌که در انزال مرد هیچ اسپرمی وجود نداشته باشد.
کم‌تحرکی اسپرم:
اسپرم تحرک لازم را ندارد.
اسپرم‌های غیرطبیعی:
اگر اسپرم اشکال غیرطبیعی داشته باشد، حرکت اسپرم و بارور کردن تخمک سخت می‌شود. اسپرم باید شکل درستی داشته باشد و بتواند سریع حرکت کند و خودش را به تخمک برساند. درصورتیکه شکل و توانایی حرکت اسپرم مناسب نباشد، توانایی رسیدن به تخمک و بارورکردن آن را ندارد.
عوامل تخریب مایع منی
- عفونت بیضه؛
- سرطان بیضه؛
- جراحی بیضه؛
- افزایش دمای بیش‌ازحد در بیضه: استفاده‌ی مداوم از حمام بخار (سونا)، وان داغ، حمام داغ یا کار کردن در محیط‌های خیلی داغ می‌تواند دمای بیضه را بالا ببرد. پوشیدن لباس‌های تنگ هم در بعضی از افراد می‌تواند اثر مشابهی داشته باشد؛
- اختلال در انزال: در بعضی از مردان ممکن است انزال سخت باشد. در این افراد انزال به مثانه برمی‌گردد. درصورتیکه مجرای انزالی بسته یا مسدود شود فرد دچار مشکل انزال می‌شود؛
- واریکوسل: رگ‌های واریسی اسکلروتوم می‌تواند سبب افزایش دمای اسپرم شود؛
- عدم نزول بیضه: ممکن است یکی یا هردو بیضه در طول تکامل جنینی از ناحیه‌ی شکم به داخل کیسه‌ی اسکلروتوم نزول نکند. به‌دلیل اینکه بیضه در اسکلروتوم نزول نکرده و در دمای بالاتری قرار دارد می‌تواند روی تولید اسپرم تأثیر بگذارد. اسپرم‌های طبیعی باید در دمای پایین‌تری نسبت به دمای بدن قرار بگیرند. به‌همین دلیل بیضه‌ها در داخل اسکلروتوم و خارج از بدن قرار دارند؛
- هیپوگنادیسم (کاهش ترشح هورمون): کمبود تستوسترون می‌تواند روی اختلال بیضه تأثیر بگذارد؛
- اختلالات ژنتیکی: هر سلول یک مرد یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y دارد. درصورتیکه دو کروموزوم X و یک کروموزوم Y (سندرم کلاین‌فلتر) داشته باشد، تکامل بیضه دچار اختلال می‌شود، تستوسترون کاهش می‌یابد و تعداد اسپرم کم می‌شود (در بعضی مواقع هیچ اسپرمی وجود ندارد)؛
- اوریون: این عفونت ویروسی معمولا در کودکی اتفاق می‌افتد. درصورتیکه این بیماری بعد از سن بلوغ رخ دهد، التهاب بیضه می‌تواند روی تولید اسپرم تأثیر بگذارد؛
- هیپوسپادیاس (Hypospadias): دراین حالت به‌جای اینکه مجرای ادراری در انتهای پنیس قرار بگیرد، در بالای آن قرار دارد. این اختلال معمولا با یک عمل جراحی در کودکی، برطرف می‌شود. درغیراین‌صورت اسپرم نمی‌تواند به گردن رحم زن منتقل شود. هیپوسپادیاس در ۱ مورد از هر ۵۰۰ تولد اتفاق می‌افتد؛
- سیستیک‌فایبروزیس (Cystic fibrosis): سیستیک فایبروزیس یک بیماری مزمن و شدید است که می‌تواند روی اندام‌های مختلف مثل کبد، پانکراس، ریه و روده تأثیر بگذارد. در این بیماری تعادل نمک بدن به‌هم می‌ریزد، مقدار کمی از نمک و آب به بیرون از سلول‌ها رها می‌شود و یک لایه‌ی نازک مخاطی ایجاد می‌کند که معمولا میکروب‌های ریه را می‌گیرد و ضخیم و چسبنده می‌شود. این مخاط به‌سختی می‌تواند به‌وسیله‌ی سرفه خارج شود، درنتیجه ریه و مسیر تنفسی را مسدود می‌کند و سبب آسیب و عفونت ریه می‌شود. مردان مبتلابه سیستیک‌فایبروزیس معمولا مجرای وازدفرانس ندارند یا این مجرا مسدود شده است. مجرای وازدفران لوله‌ی ارتباطی بین بیضه و مجرای ادراری است؛ این مجرا اسپرم را از اپیدیدیم به مجرای انزالی و مجرای ادراری منتقل می‌کند؛
- پرتودرمانی: پرتودرمانی می‌تواند به تولید اسپرم آسیب بزند. شدت این آسیب معمولا به‌میزان نزدیکی پرتوها به بیضه بستگی دارد؛
- بعضی از بیماری‌ها: بیماری‌هایی مثل کم خونی، سندرم کوشینگ، دیابت و بیماری تیروئید معمولا می‌تواند با کاهش باروری مردان مرتبط باشد؛
- استفاده از بعضی داروها مانند:
تشخیص ناباروری
افرادی که از ناباروری به خصوص در سن بالا رنج می برند باید سریعا به پزشک مراجعه کنند. زیرا تست‌های باروری ممکن است زمان‌بر باشد و حتی در ۳۰ درصد موارد، بعد از انجام آزمایش‌های لازم همچنان علت اصلی ناباروری مشخص نمی‌شود. ازآنجایی‌که زوجین هر دو در باروری مؤثرند، بنابراین بهتر است که هر دو باهم به پزشک مراجعه کنند.
در بعضی از کشورهایی که بیمه‌های سلامتی لازم وجود ندارد، بررسی و درمان نهایی ممکن است بسیار پرهزینه باشد.
درمان ناباروری
این موضوع به عوامل متفاوتی وابسته است که از آن جمله می‌توان به سن زوجین، مدت زمان ناباروری آنها، اولویت‌های شخصی و سلامت عمومی آنها اشاره کرد. حتی اگر علت اصلی ناباروری مربوط به خانم باشد، با این حال احتمال بارداری او وجود دارد.
تعداد دفعات آمیزش و رابطه‌ی جنسی
درصورتیکه زوجین تمایل دارند که فرزند داشته باشند لازم است که تعداد دفعات آمیزش خود را افزایش دهند. داشتن دو تا سه بار رابطه‌ی جنسی در هفته احتمال باروری را افزایش می‌دهد. بعضی از تحقیقات نشان می‌دهد که رابطه‌ی جنسی بیش‌از‌اندازه بر کیفیت و تراکم اسپر تأثیر می‌گذارد. اسپرم مردان به مدت ۷۲ ساعت در دستگاه تولیدمثلی زن زنده می‌ماند، درحالی که تخمک فقط تا ۲۴ ساعت بعد از تخمک‌گذاری توانایی بارور شدن دارد.
درمان ناباروری در مردان
- اختلال نعوظ یا انزال زودرس: دارودرمانی یا رویکردهای رفتاری می‌تواند به درمان مشکلات اولیه‌ی جنسی در مردان کمک کند و در نتیجه شاید در باروری تأثیر داشته باشد.
- واریکوسل: با استفاده از جراحی می‌توان رگ واریسی موجود در اسکلروتوم را درمان کرد.
- انسداد مجرای انزالی: می‌توان اسپرم را به‌طور مستقیم از بیضه و مجرای انزالی گرفت و در آزمایشگاه وارد تخمک کرد.
- برگشت انزال: می‌توان اسپرم را به‌طور مستقیم از مثانه گرفت و در آزمایشگاه به داخل تخمک منتقل کرد.
- جراحی برای انسداد اپیدیدیم: درصورتیکه اپیدیدیم مسدود شده باشد، با استفاده از جراحی می‌توان آن را درمان کرد. اپیدیدیم درون بیضه ساختاری مارپیچ‌مانند دارد که به ذخیره و انتقال اسپرم کمک می‌کند. درصورتی که اپیدیدیم مسدود شود، اسپرم نمی‌تواند به‌طور مناسب خارج شود.
درمان ناباروری در زنان
اختلالات تخمدان: درصورتیکه خانمی دچار اختلالات تخمدانی باشد، لازم است که با استفاده از داروهای مناسبِ باروری، تخمک‌گذاری را تنظیم یا القا کرد. این داروها شامل موارد زیر است:
- کلومیفن (کلومین، سروفن): این دارو در زنانی که تخمک‌گذاری‌شان نامنظم است یا به‌دلیل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا سایر اختلالات به‌طور کلی تخمک‌گذاری ندارند، سبب تخمک‌گذاری می‌شود. این دارو کمک می‌کند تا غده‌ی هیپوفیز هورمون اف‌اس‌اچ (هورمون محرک فولیکولی) و هورمون ال‌اچ (هورمون لوتئینی‌کننده) را آزاد کند.
- متفورمین (گلوکوفاژ): خانم‌هایی که به کلومیفن پاسخ نمی‌دهند، باید از متفورمین استفاده کنند. این دارو به‌خصوص برای زنان مبتلا به PCOS، به‌ویژه اگر همراه با مقاومت به انسولین باشد، مؤثر است.
- گنادوتروپین یائسگی انسانی یا hMG (رپروکسین): این دارو دارای هر دو هورمون FSH وLH است. این دارو به افرادی که به‌دلیل نقص در غده‌ی هیپوفیز خود تخمک‌گذاری ندارند تزریق می‌شود.
- هورمون تحریک‌کننده‌ی فولیکولی (گونارل F، براول): این هومورن به‌وسیله‌ی غده‌ی هیپوفیز ترشح می‌شود و تولید استروژن در تخمدان را کنترل می‌کند و سبب بلوغ فولیکول تخمک درون تخمدان می‌شود.
- گنادوتروپین جفتی انسان (اویدرال، پریگنیل): این دارو به‌همراه کلومیفین، hMG و FSH استفاده می‌شود و فولیکول را برای تخمک‌گذاری تحریک می‌کند.
- آنالوگ یا مشابه GN-RH ( هومورن آزادکننده‌ی گنادوتروپین): برای خانم‌هایی که تخمک نابالغ ایجاد می‌کنند استفاده می‌شود. این دارو مشابه هورمون تحریک‌کننده‌ی گنادوتروپین است که از غده‌ی هیپوفیز آزاد می‌شود و سبب می‌شود تا رشد فولیکول به‌وسیله‌ی FSH تحریک شود.
- بروموکریپتین (پارلودل): این دارو روی تولید پرولاکتین تأثیر دارد. پرولاکتین تولید شیر در مادران را افزایش می‌دهد. در زنان غیرباردار و خانم‌هایی که در دوره‌ی شیردهی نیستند، وجود سطح بالای پرولاکتین می‌تواند سبب اختلال در تخمک‌گذاری و ایجاد مشکلات باروری شود.
روش‌های جراحی برای زنان
- جراحی لوله‌ی رحمی: درصورتیکه لوله‌ی رحمی مسدود یا زخمی باشد، می‌توان با جراحی آن را درمان کرد و این کار کمک می‌کند تا تخمک به‌راحتی از لوله عبور کند.
- جراحی لاپاراسکوپی: یک سوراخ کوچک در ناحیه‌ی شکم زن ایجاد می‌شود. یک لوله‌ی نازک و منعطف به‌همراه یک چراغ در انتهای آن (لاپاراسکوپ) از این سوراخ به داخل فرستاده می‌شود. در این روش علاوه‌بر مشاهده‌ی اندام داخلی، نمونه‌ای برداشته می‌شود. در زنان مبتلا به اندومتریوز، بخش لانه‌گزینی‌شده و بافت زخمی به‌وسیله‌ی لاپاراسکوپی برداشته می‌شود. دراین‌حالت میزان درد کم می‌شود و احتمال باروری افزایش می‌یابد.
منبع: medicalnewstoday
