معرفی ویتامین ها و عملکرد آن روی بدن؛ هر ویتامین چه تاثیری روی بدن خواهد داشت؟

معرفی ویتامین ها

ویتامین ها اگر به صورت روزاه به بدن نرسند باعث به وجود آمدن مشکلاتی جبران نا پذیر خواهند شد البته بسیاری از ویتامین ها در مواد غذایی مختلف یافت می شوند که با خوردن آن ها به صورت خودکار ویتامین به بدن تزریق می شود. در این مطلب به معرفی ویتامین ها ، اثرات و عوارض کمبود آن ها روی بدن می پردازیم.

ویتامین C

در معرفی ویتامین ها ویتامین C یکی از مهمترین و ضروری ترین ویتامین های بدن است. ویتامین سی یا اسید آسکوربیک به نوعی احیا کننده بدن شناخته می شود . به عبارت دیگر از اکسیداسیون مواد بیولوژیک در بدن ما جلوگیری می کند . ویتامین C یکی از حساسترین ویتامینها نسبت به حرارت می باشد و حرارت ، محیط قلیایی ، مس و برخی از فلزات باعث تخریب آن می شوند .

بدن یک فرد بالغ حدود ۶۰ میلی گرم ویتامین C نیاز دارد . همچنین در دوران بارداری و شیردهی ۱۰۰ میلی گرم برای مادران توصیه شده است . اما حدود ۱۰ میلی گرم از این ویتامین ، باعث جلوگیری از علائم کمبود آن می شود .

عملکرد و اثرات ویتامین C

همانطور که گفتیم ویتامین C یک نوع احیا کننده است. این ویتامین در ترمیم زخم و آسیب دیدگی وارد عمل می شود. اگر فرد هنگام صرف غذا و یا مصرف مکمل آهن ، ویتامین C و یا آب میوه ای که حاوی ویتامین C باشد مصرف نماید ، جذب آهن را بالا می برد و آهن غیر آلی در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش مهمی دارد.

ثابت شده است که ویتامین C مانع سنتز برخی از ترکیبات مثل نیتروزامین ها می شود که سرطان زا هستند و به طور کلی سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند و در محافظت از ویتامین A و ویتامین E موثر است.

طبیعی است که دریافت کل ویتامینها از اهمیت بسزایی برخوردار هستند . منابع غذایی این ویتامین بسیار محدود و منحصر به سبزیجات و میوه جات می باشد . از آنجا که این ویتامین نسبت به حرارت حساس می باشد، با پخته شدن این مواد غذایی( سبزیجات ) ویتامین آن ( ویتامین C ) تخریب می شود.

سبزیجات معمولاً مدت زمان پخت کوتاهی دارند ، در گذشته تصور می شد که با پختن آنها، ویتامین C به طور کامل تخریب می شود ولی امروزه بر خلاف آن اثبات شده است یعنی اگر سبزیجات در مدت زمان ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پخت شوند مقداری از ویتامین C آنها باقی می ماند.

به عنوان مثال سیب زمینی یکی از منابع غذایی نسبتاً خوب ویتامین C است و مدت پخت آن نیز کوتاه است و می تواند مقدار قابل توجهی از این ویتامین را با خود داشته باشد اگر در حداقل زمان طبخ ، پخته و آماده شود . مخصوصاً اگر آب را بجوشانیم و سبزیجات را داخل آن بریزیم ، آنزیم اکسیدازی که درون سلول همراه ویتامین C است فرصت نمی یابد تا ویتامین C را تخریب نماید و میزان تخریب آن بسیار کم می باشد.

با کمبود ویتامین C چه مشکلاتی در بدن به وجود خواهد آمد؟

بیماری اسکوربوت اصلی ترین مشکل پس از کمبود ویتامین C خواهد بود. این بیماری روی لثه ها اثر می گذارد و به شکل ناخوشایندی انسان را در گیر می کند.

مصرف یک واحد مرکبات نیازهای فرد را تأمین می کند.

یکی از عواملی که باعث متوقف شدن رشد کودکان می شود کمبود ویتامین C است. بنابراین کودکانی که از شیر مادر تغذیه نمی کنند ممکن است دچار کمبود ویتامین C شوند و رشد آنها متوقف شود .

هنگام سوختگی، به علت ترمیم بافت، نیاز به ویتامین C افزایش می یابد. توصیه می شود که ورزشکاران به طور متوسط روزانه ۱۵۰ تا ۳۰۰ میلی گرم ویتامین C مصرف نمایند.

ویتامین B

در اکثر مواد غذایی ویتامین های سری B یافت خواهند شد. این ویتامین ها در تامین بخش عمده ای از سلامتی بدن تاثیر مستقیم دارند. ابتدا به معرفی ویتامین B1 می پردازیمو
ویتامین B1 یا تیامین ، ویتامینی است که نقش آن در متابولیسم کربوهیدراتها است. به عبارتی دیگر نیاز به این ویتامین ، به تناسب دریافت کربوهیدراتها در رژیم غذایی بستگی دارد. بدین ترتیب طبقات فقیر جامعه که کربوهیدراتها( که بیشترین انرژی را در رژیم غذایی تأمین می کند ) را کمتر مصرف می کنند به ویتامین B1 نیاز بیشتری دارند .

مهمترین منابع غذایی ویتامین B1 معمولاً غلات ، حبوبات و مخصوصاً جوانه غلات و جبوبات است . البته ناگفته نماند که منابع غذایی این ویتامین به طور گسترده وجود دارد ، چون اکثر ایرانیان نان مصرف می کنند و این ویتامین به وفور در نان وجود دارد و در سطح کشور ما مشکلی از این نظر وجود ندارد .

کمبود ویتامین B1 خاص مناطق یا کشورهایی است که مصرف عمده آنها برنج سفید شده است. مثل کشور فیلیپین که مردم آنجا فقیر هستند و مصرف آنها برنج است . معمولاً مصرف ایرانیان برنج است اما چون نان مصرف می کنند و از سایر مواد غذایی ، ویتامین B1 را دریافت می کنند، دچار کمبود این ویتامین نمی شوند .

ریبوفلاوین ؛ ویتامین B2

نقش این ویتامین در متابولیسم انرژی است . مقدار نیاز به این ویتامین بستگی به سهم دریافت انرژی دارد . مثلاً ورزشکاری که گاهی دو برابر یک فرد عادی انرژی مصرف می کند ، در نتیجه نیاز ورزشکار به ویتامین B2 نسبت به فرد عادی ۲ برابر است . ویتامین B2 در برابر حرارت مقاوم است اما در مقابل نور و حرارت توأم ناپایدار است و تخریب می شود .

مهمترین منابع غذایی ویتامین B2 معمولاً شیر و لبنیات است البته در غلات و حبوبات مخصوصاً جوانه حبوبات نیز وجود دارد . معمولاً در مناطقی که افراد به اندازه کافی شیر و لبنیات مصرف نمی کنند دچار کمبود ویتامین B2 می شوند . کمبود ویتامین B2 علائم متعددی را ایجاد می کند از جمله ترک گوشه لبها و تغییر رنگ زبان ( به رنگ صورتی ملایم ) .

ویتامین B2 جزء ویتامینهایی است که در ایران با کمبود آن مواجه هستیم و از معضلات و مشکلات کشور است .

نیاسین

ویتامین نیاسین پیشگیری کننده از بیماری پلاگر است . مهمترین منابع غذایی نیاسین گوشت ، مرغ ، شیر ، لبنیات است . در شیر علاوه بر ویتامین نیاسین اسید آمینه تریپتونان فراوانی وجود دارد که حتی شیر به عنوان پیشگیری کننده از پلاگر در مواردی که افراد مبتلا هستند می تواند مصرف شود .

پلاگر خاص مناطقی است که ذرت غذای اصلی مردم است ، چون در ذرت نیاسین به صورت کمپلکسی است و قابلیت جذب ندارد . ضمن اینکه در ذرت اسید آمینه تریپتونان ( که می تواند به نیاسین تبدیل شود ) کم است .

نکته جالب این است که مطالعات نشان داده غذای اصلی مکزیکی ها ذرت است امابه پلاگر مبتلا نمی شوند . مطالعه عادات غذایی آنها نشان داده است که مکزیکی قبل از تهیه غذا با ذرت ( ترتیلا) آن را در آب آهک خیس می کنند ، محیط قلیایی باعث آزاد شدن نیاسین از کمپلکس می شود و جذب می شود .

نشانه های زیر نشان دهنده بروز پلاگر است.

۱- کراتوز یا ضایعات پوستی : اصولاً ضایعات پوستی در جاهایی که در معرض مستقیم تابش آفتاب قرار دارند دیده می شود . مثلاً هنگامی که کارگری با پای برهنه کار کرده است ، ضایعات پوستی و زخم های پوستی در این ناحیه دیده می شود یا زمانی که آفتاب به گردن می تابد، ضایعات پوستی شبیه گردن بند روی گردن مشاهده می شود .

۲- ایجاد تغییراتی در رنگ زبان : رنگ زبان به رنگ صورتی تغیر می کند و سطح زبان زخم می شود . در اثر کمبود ویتامین B2 زخم زبان ایجاد نمی شود در صورتیکه در اثر کمبود نیاسین زخم زبان ایجاد می شود .

ویتامین B12

در معرفی ویتامین ها ویتامین B12 یکی از ویتامین ها پیچیده درون بدن است که ساختار کبالت دارد. این ویتامین به تامین خون بدن کمک می کند.و فقط در غذاهای حیوانی . مانند جگر، گوشت، لبنیات و تخم مرغ وجود دارد. معمولاً این ویتامین یک ویژگی دیگر دارد که جذبش مشکلتر از سایر ویتامین های گروه B است. مدت ذخیره آن طولانی است و معمولاً می تواند ۳ تا ۵ سال در تأمین نیازمندیها کافی باشد .

معمولاً ضایعات عصبی و کم خونی در کسانی که گیاهخوار مطلق هستند بعد از سه سال شروع می شود.

یکی از ویتامین های گروه B اسید فولیک است که کمبود آن باعث کم خونی می شود. نیاز به آن در دوران بارداری به دو برابر یا بیش از دو برابر افزایش می یابد. مهمترین منابع غذایی آن سبزی ها هستند . البته در شیر و مواد غذایی دیگر هم وجود دارد.

ویتامین A

ویتامین A در غذاهای حیوانی بیشتر از گیاهی یافت می شود . د رگیاهان ماده دیگری به نام کاروتن وجود دارد که نارنجی رنگ یا زرد پر رنگ است و نوع غیر فعال این ویتامین است و پس از جذب در بدن انسان به ویتامین A تبدیل می گردد .

ویتامین A یک ویتامین محلول در چربی است ، یک الکل آلی است و از نظر ترکیب شیمیایی در غذاها به صورت ترکیب با اسیدهای چرب وجود دارد بنابراین در دستگاه گوارش باید مانند چربیها هضم شود و پس از آن جذب شود . فرم معمول آن در غذای روزانه ما فرم الکلی با رتینول است . مشکل ذخیره کبدی آنها ( مهمترین جای ذخیره کبد است ) الکلی است.

ویتامین A از مواد سازنده بیگمان یا ماده رنگی سلولهای شبکیه چشم می باشد و نقش مهمی در بینایی دارد .

اثرات ویتامین A

۱- تنظیم مکانیسم بینایی

۲- رشد

۳- دفاع و سیستم ایمنی

۴- تولید مثل

منابع غذایی ویتامین A :

ویتامین A در مواد غذایی حیوانی وجود دارد . یک منبع عمده غذایی ویتامین A ، کبد حیوانات بخصوص کبد بعضی از انواع ماهیها می باشد . در گوشت ، تخم مرغ ، شیر ، کره نیز مقادیر قابل ملاحظه ای از این ویتامین یافت می شود .

تمام اقشار جامعه نمی توانند به اندازه کافی مواد غذایی حیوانی تأمین کنند ، در ضمن آنهایی که مقدار کافی مواد غذایی حیوانی دریافت می کنند تمام ویتامین A را نمی توانند از غذاهای حیوانی دریافت کنند . بنابراین نیاز دارند از منابع گیاهی که حاوی پیش سازهای ویتامین A هستند مثل سبزی های سبز پر رنگ و تیره استفاده کنند . در بین سبزیجات و میوه جات هویج ، زردآلو، آلو ، هلو ، گرمک ، طالبی مقادیر قابل ملاحظه ای کاروتن دارند .

تفاوت قابل توجهی بین برگهای سبز روشن و سبز تیره وجود دارد بعنوان مثال برگهای سبز تیره کاهو دارای منیزیم است و تلخ مزه است . اغلب آنها را دور می ریزیم ، برگهای سبز روشن را با علاقه بیشتر می خوریم . در صورتیکه برگهای سبز تبره حدود صد برابر برگهای سبز روشن ارزش پیش سازی ویتامین A را دارند . بنابراین باید توجه داشته باشید که حتی الامکان از برگهای سبز تیره استفاده کنید .

اثرات کمبود ویتامین A

۱- باعث ایجاد کراتوز پوستی می شود .

۲- شب کوری : کسی که به کراتوز پوستی رسیده باشد حتماً دچار شب کوری نیز شده است.

۳- در مرحله بعد ضایعه ای ایجاد می شود که به نام لکه های بیتو مشهور است که نام دانشمند فرانسوی ، که این لکه ها را شناسایی کرده است .

۴- اثر کمبود ویتامین A بر روی ملتحمه چشم موجب خشکی ، ناصافی و کاهش اشک می شود که اصطلاحاً گزروفتالمی گفته می شود .

۵- در مرحله بعدی اگر کمبود ادامه پیدا کند ، تا زمانیکه ۳/۲ سطح کره چشم را گزروفتالمی فرا گرفته باشد می توانید با دادن ویتامین A ، فرد را درمان کنید و اگر در این مرحله درمان نشود مبتلا به اتومالاشیا ( زخم قرینه ) می شود و هنگامی که فرد به این مرحله رسید کور می شود.

مصرف زیاد این ویتامین باعث ایجاد مسمومیت می شود. رنگ لثه ها را تغییر می دهد، حالت تهوع ایجاد می کند و باعث رنگ پریدگی می شود.

مسمومیت با بتاکاروتن هم پیش می آید که رنگ پوست زرد می شود ، وجه تمایز آن با زردی در این است که در زردی قسمت سفیدی چشم زرد می شود اما در مسمومیت با بتاکاروتن پوست بدن زرد است .