کولونوسکپی در واقع یک نوع آزمایش برای مشاهده وجود و یا عدم وجود غدد سرطانی در روده بزرگ است. البته برای بعضی ها در حین انجام این آزمایش پزشک می‌تواند از بافت‌های مشکوک نمونه‌برداری کند یا تمام توده‌ی غیرطبیعی را از روده بیرون بیاورد.احتمالا شما هم از کولونوسکپی ترس دارید اما در این مطلب تمامی نکات و جزییات این آزمایش را بررسی خواهیم کرد.
کولونوسکپی روشی برای تست روده بزرگ است که پزشک به وسیله آن می تواند عوارض درونی روده از جمله سرطان روده بزرگ را بررسی کنید. دستگاه کولونوسکوپ یک لوله ۱۲۰ سانتی متری است که سر آن چراغ و دوربین قرار گرفته است. سر کولونوسکوپ در داخل مقعد قرار می‌گیرد و تحت کنترل تصویری، به‌آرامی به جلو حرکت می‌کند تا وارد راست‌روده و سپس روده‌ی بزرگ شود. کولونوسکوپ معمولا تا روده‌ی کور که اولین بخش روده‌ی بزرگ است، پیش می‌رود.
دلایل انجام کولونوسکپی
اکثرا کولونوسکپی برای تشخیص وجود و یا عدم وجود مسدود کننده روده و یا غدد بدخیم و خوشخیم به کار گرفته می شود. کولونوسکوپی در موارد تشخیصی اغلب بیماری های به‌منظور بررسی علت وجود خون در مدفوع، درد شکمی، اسهال، تغییر در اجابت مزاج یا ناهنجاری مشاهده‌شده در تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس از کولون یا توموگرافی کامپیوتری محوری (سی‌تی‌اسکن) انجام می‌شود. ممکن است به کسانی که سابقه‌ی پولیپ یا سرطان روده‌ی بزرگ دارند و نیز افراد با سابقه‌ی خانوادگی برخی از سرطان‌های غیرکولونی و مشکلات کولونی‌ای که ممکن است با سرطان کولون مرتبط باشند (مانند کولیت اولسراتیو و پولیپ‌های کولونی) توصیه شود که به‌صورت دوره‌ای کولونوسکوپی انجام بدهند چراکه خطر ابتلای آنها به پولیپ یا سرطان کولون بیشتر از سایر افراد است. اینکه فرد هر چند وقت یک‌بار باید کولونوسکوپی انجام بدهد، به درجه‌ی خطر و ناهنجاری‌های مشاهده‌شده در کولونوسکوپی‌های قبلی بستگی دارد. توصیه‌ی عموما پذیرفته‌شده آن است که حتی افراد سالمی که ریسک نرمالی برای ابتلا به سرطان کولون دارند، باید در ۵۰ سالگی و پس از آن هر ۱۰ سال یک‌بار کولونوسکوپی انجام بدهند تا در صورت وجود پولیپ‌ها در روده‌ی بزرگ، بتوان قبل از سرطانی شدن آنها را خارج کرد.
آماده‌سازی روده برای کولونوسکوپی چگونه است؟
برای آنکه کولونوسکوپی به‌طور کامل و دقیق انجام شود، روده‌ی بزرگ باید کاملا تمیز باشد. آماده‌سازی روده قبل از کولونوسکوپی به چند روش مختلف انجام می‌گیرد. به بیماران دستورالعمل‌های مفصلی در مورد پاکسازی روده داده می‌شود. این دستورالعمل‌ها به‌طورکلی شامل نوشیدن حجم زیادی از یک محلول پاک‌کننده‌ی مخصوص یا پیروی از رژیم مایعات شفاف برای چند روز و استفاده از ملین یا تنقیه و شیاف قبل از انجام این آزمایش است. این دستورالعمل‌ها باید دقیقا طبق تجویز پزشک انجام شوند، در غیراین‌صورت ممکن است کولونوسکوپی رضایت‌بخش نباشد؛ یعنی تصاویر مربوط به پوشش داخلی روده‌ی بزرگ به‌علت مدفوع باقی‌مانده، مبهم و نامشخص باشند. در این‌صورت ممکن است لازم باشد کولونوسکوپی مجددا تکرار شود یا به‌جای آن یک تست جایگزین با دقت کمتر انجام شود.
چه مواردی برای پیش از انجام کولونوسکپی لازم است و چه مواردی ممنوع خواهد بود؟
مصرف اکثر داروها باید طبق روال عادی ادامه بیابد اما برخی داروها ممکن است با این آزمایش تداخل داشته باشند. بهتر است کولونوپیست یا پزشک از تمام داروهای نسخه‌ای و غیرنسخه‌ای بیمار اطلاع داشته باشد. محصولات آسپرین، رقیق‌کننده‌های خون مانند وارفارین (کومادین)، داروهای آرتروز، انسولین و مکمل های غذایی آهن، نمونه‌هایی از داروهایی هستند که ممکن است به دستورالعمل‌های خاص نیاز داشته باشند. همچنین کولونوپیست باید از آلرژی‌ها و سایر بیماری‌های مهم فرد نیز مطلع باشد. اگر بیمار در گذشته قبل از اعمال جراحی یا دندانپزشکی برای جلوگیری از عفونت به آنتی بیوتیک نیاز داشته است، باید حتما کولونوپیست را در جریان قرار بدهد. همچنین ممکن است از فرد خواسته شود که از چند روز قبل از کولونوسکوپی، برخی مواد غذایی مانند مواد غذایی‌ای که بافت لیفی و ریش‌ریش دارند، مواد غذایی دانه‌دار یا ژله‌ی قرمزرنگ مصرف نکند.
عوارض کولونوسکپی چیست؟
در کولونوسکپی که توسط یک پزشک مجرب و متخصص انجام شود مشکلی پیش نخواهد آمد و عوارضی نیز پس از آن نیست. بعضی اغلب فکر می کنند که این آزمایش موجب پارگی روده بزرگ می شود. اما اغلب اگر هم زخم در روده ایجاد شود زیاد جدی نیست و خون آن بند خواهد آند.
سایر عوارض احتمالی عبارتند از: واکنش بیمار به داروهای آرام‌بخش، تحریک موضعی در رگی که دارو به آن تزریق شده است (ایجاد یک توده‌ی حساس که در عرض ۱ تا ۲ روز برطرف می‌شود) یا عوارض ناشی از بیماری‌های قلبی یا ریوی موجود. احتمال وقوع همه‌ی این عوارض، باهم کمتر از یک درصد است.
با وجود اینکه این عوارض نادرند اما مهم است که بیماران علائم اولیه‌ی یک عارضه را تشخیص بدهند تا در صورت لزوم به پزشک یا اورژانس مراجعه کنند. اگر بیمار به درد شدید شکمی، خونریزی مقعدی (به مقدار بیش از نصف فنجان) یا تب و لرز دچار شد، باید با پزشکی که کولونوسکوپی را برای او انجام داده است، تماس بگیرد.
کولونوسکوپی بهترین روش موجود برای شناسایی، تشخیص و درمان ناهنجاری‌های روده‌ی بزرگ است. روش‌های جایگزین برای کولونوسکوپی واقعا محدودند. تنقیه با محلول سولفات باریم، آزمایشی است که با اشعه‌ی ایکس انجام می‌شود اما نسبت به کولونوسکوپی دقت بسیار کمتری دارد. این روش در مقایسه با کولونوسکوپی، ناهنجاری‌ها را کمتر تشخیص می‌دهد و اگر یک ناحیه‌‌‌ی غیرعادی کشف کند، بازهم برای نمونه‌برداری یا برداشتن آن بافت غیرعادی به کولونوسکوپی نیاز است. گاهی اوقات ناهنجاری یا ضایعه‌ی کشف‌شده توسط تنقیه باریم، در واقع مدفوع یا غذاهای باقی‌مانده در روده‌ی بزرگ است (به‌علت پاکسازی ناقص روده‌ی بزرگ). در چنین مواردی برای مشخص شدن ماهیت این ضایعه باز هم باید کولونوسکوپی انجام شود. سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر، آزمایش محدودی است که از یک کولونوسکوپ کوتاه‌تر استفاده می‌کند و فقط یک‌سوم پایانی روده‌ی بزرگ را معاینه می‌کند.
روش دیگری به نام کولونوسکپی مجازی نیز وجود دارد
کولونوسکوپی مجازی روش جایگزینی برای کولونوسکوپی است. کولونوسکوپی مجازی تکنیکی است که از سی‌تی‌اسکن برای گرفتن تصاویری از روده‌ی بزرگ استفاده می‌کند که مشابه نماهای گرفته‌شده به‌وسیله‌ی مشاهده‌ی مستقیم از طریق کولونوسکوپی هستند. این تصاویر با استفاده از تصاویر سی‌تی‌اسکن ساخته می‌شوند، بنابراین مجازی هستند و تصاویر واقعی را نشان نمی‌دهند.
به‌منظور آماده‌سازی برای کولونوسکوپی مجازی باید از یک روز قبل روده‌ی بزرگ با استفاده از مسهل‌ها پاکسازی شود. در طی این آزمایش، لوله‌ای در داخل مقعد قرار داده می‌شود که از طریق آن هوا به درون روده‌ی بزرگ تزریق می‌شود. با تزریق هوا، روده‌ی بزرگ متورم می‌شود و پس از آن تصویربرداری‌های لازم انجام خواهد شد. سپس اسکن‌های به‌دست‌آمده برای ایجاد یک تصویر مجازی از روده‌ی بزرگ، تجزیه‌وتحلیل و دستکاری می‌شوند. اگر کولونوسکوپی مجازی به‌درستی انجام شود، می‌تواند بسیار مؤثر باشد و حتی قادر است پولیپ‌های مخفی‌شده در پشت چین‌های روده‌ی بزرگ را که گاهی اوقات از دید کولونوسکوپی معمولی پنهان می‌مانند، تشخیص بدهد.
با وجود این، کولونوسکوپی مجازی چندین محدودیت دارد:
- کولونوسکوپی مجازی در شناسایی پولیپ‌های کوچک (پولیپ‌های کوچک‌تر از ۵ میلی‌متر) مشکل دارد؛ درحالی‌که این پولیپ‌ها در کولونوسکوپی معمولی به‌راحتی دیده می‌شوند؛
- کولونوسکوپی مجازی نمی‌تواند سرطان‌های تخت یا ضایعات پیش‌سرطانی‌ای را که برآمده یا بیرون‌زده نیستند (به‌عبارت دیگر شکل پولیپ نیستند) شناسایی کند؛
- در کولونوسکوپی مجازی امکان برداشتن پولیپ‌های شناسایی‌شده وجود ندارد. ۳۰ تا ۴۰ درصد افراد به پولیپ‌های کولون مبتلا هستند. اگر پولیپ‌ها توسط کولونوسکوپی مجازی پیدا شوند، آنگاه برای برداشتن آنها باید کولونوسکوپی معمولی انجام شود. بنابراین بسیاری از افرادی که کولونوسکوپی مجازی انجام می‌دهند، مجبورند یک‌بار دیگر نیز روند کولونوسکوپی را تحمل کنند؛
- کولونوسکوپی مجازی افراد را در معرض میزان متوسطی از تشعشع قرار می‌دهد؛
- امروزه تکنیک‌های جدیدی در حال توسعه‌‌یافتن هستند که قادرند آن دسته از ضایعات غیرطبیعی را که به نمونه‌برداری یا خارج‌شدن نیاز دارند، از سایر ضایعات تشخیص بدهند، اما در کولونوسکوپی مجازی امکان استفاده از این تکنیک‌های جدید وجود ندارد.
به دلیل محدودیت‌های ذکرشده، کولونوسکوپی مجازی جایگزین مناسبی برای کولونوسکوپی معمولی نیست و نمی‌تواند به‌عنوان ابزار اصلی غربالگری در افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به پولیپ یا سرطان کولون قرار دارند، به‌کار رود. برای افرادی که ریسک ابتلای آنها به پولیپ یا سرطان کولون در حد نرمال است و نمی‌توانند یا تمایل ندارند کولونوسکوپی معمولی انجام بدهند، از کولونوسکوپی مجازی استفاده می‌شود.
منبع : medicinenet
