پرتودرمانی چیست ؟ انجام فرآیند پرتودرمانی چگونه است؟

پرتودرمانی روشی برای درمان سرطان است که در آن برای نابودی و جلوگیری از انتشار سلول‌های سرطانی، از دوز بالای پرتو استفاده می‌شود. از دز پایین اشعه با عنوان اشعه x برای دیدن درون بدن و تصویربرداری مورد استفاده قرار میگیرد؛ مانند تصویری که با اشعه x از دندان یا استخوان‌های شکسته گرفته می شود.

استفاده از اشعه در درمان سرطان بسیار شبیه به همان روش است با این تفاوت که اشعه را با دوز بالاتری استفاده می‌کنند.

انجام پرتودرمانی به چه صورت است؟

پرتودرمانی به دو صورت انجام میگیرد، گاهی به‌ صورت خارجی (وقتی دستگاه بیرون از بدن سلول‌های سرطانی را هدف بگیرد) انجام می‌شود و گاهی به‌ صورت داخلی (وقتی منبع تشعشع درون بدن در نزدیکی سلول‌های سرطانی قرار بگیرد).

تفاوت شیمی درمانی با پرتودرمانی: در شیمی درمانی از داروهایی استفاده میشود که از طریق خون به سلول های سرطانی میرسند. و در تمام بافت های بدن اثر میگذارد و جلوگیری از پیشرفت سلولهای سرطانی میکند. که در صورت موفقیت به مرگ سلول های سرطانی منجر می شود.

اما درپرتودرمانی،تابش ممکن است ، از ماشین آلات خاص، و یا داخلی، از مواد رادیواکتیو باشد که  نوع رادیوتراپی (پرتو درمانی)  بستگی به عوامل بسیاری، از جمله نوع سرطان,اندازه سرطان، محل سرطان دارد رادیوتراپی (Radiotherapy) استفاده از پرتوهای یونساز برای ازبین بردن یا كوچك كردن بافتهای سرطانی است.

در این روش در اثر آسیب DNA ، بافتهای ناحیه درمان ( بافت هدف ) تخریب و ادامه رشد و تقسیم غیر ممكن میشود .اگرچه پرتو علاوه بر بافتهای سرطانی به بافتهای سالم نیز آسیب میرساند ولی اكثر بافتهای سالم بهبودی خود را دوباره بدست می آورند .

عوارض پرتودرمانی در مقایسه با شیمی درمانی بسیار کمتر است.

دکتر قوام نصیری همچنین با اشاره به اینکه درمان اکثر سرطان ها با شیوه پرتودرمانی یا جراحی موثر تر از شیمی درمانی است، دلیل ادعای خود را عوارض بالای شیمی درمانی ذکر کرد. به گفته این متخصص رادیوتراپی، شیمی درمانی ضمن اینکه روی مغز و استخوان بیمار اثر می گذارد، باعث کاهش گلبول های سفید خون، کاهش پلاکت ها و مقاومت بدن، خونریزی های زیر جلدی و عوارض گوارشی و ریزش مو شده و در بعضی موارد با نوسانات دوز دارو قلب، سیستم عصبی بدنی بیمار هم با مشکل مواجه می شود.

اقدام اولیه برای انجام پرتو‌درمانی :

قبل از رادیوتراپی بیمار با پزشک خود ملاقات کرده، معاینه می‌شود و از او یک شرح حال گرفته می‌شود.

به گفته این رادیوتراپیست، معمولا باید تصویر‌برداری به روش سی تی اسکن برای شبیه سازی مراحل درمان قبل از شروع دوره پرتودرمانی انجام شود. این رادیو‌تراپیست به منظور آگاهی بیماران سرطانی نیازمند رادیوتراپی مراحل انجام آن را این گونه توضیح می‌دهد: گاهی ممکن است پزشک در مورد رادیوتراپی، مزایا و عوارض جانبی و کارهایی که بیمار باید حین و بعد از درمان انجام دهد به او توضیح دهد. سپس بیمار می‌تواند انتخاب کند که تحت درمان قرار بگیرد یا خیر. اگر بیمار قبول کند که رادیوتراپی شود، قبل از رادیوتراپی برایش نقشه درمانی طراحی می شود.

نقشه درمانی برای رادیوتراپی‌ ؟

یک آنکولوژیست (سرطان‌شناس) و رادیوتراپیست، ناحیه‌ای که باید درمان شود را مشخص می‌کند؛ این ناحیه‌ای است که پرتودرمانی می‌شود. دکتر فودازی با اشاره به این که رادیوتراپیست برای مشخص کردن محل درمان، روی پوست بیمار، علامت‌های کوچکی (تَتو یا جوهر) می‌گذارد، می‌افزاید: بیمار باید در طول رادیوتراپی این علامت‌ها را داشته باشد. رادیوتراپیست هر روز از آنها برای آن که از صحیح بودن وضعیت بدن بیمار اطمینان پیدا کند استفاده می‌کند. تتو‌ها به اندازه خال‌های بسیار کوچکی هستند و تا آخر عمر بیمار روی پوست باقی می‌مانند بیمار باید مراقب باشد آنها را برندارد و درصورت کمرنگ یا محو شدن به رادیوتراپیست اطلاع دهد.

ممکن است بیمار به قالب گیری از بدن احتیاج داشته باشد. این قالب پلاستیکی باعث می‌شود از حرکت بدن در حین درمان جلوگیری شود، همچنین به تکرارپذیری وضع بیمار در یک شرایط ثابت در طول درمان کمک می‌کند.علا وه بر آن اگر سر بیمار باید رادیوتراپی شود، به ماسکی احتیاج پیدا خواهد کرد. ماسک از حرکت سر جلوگیری می‌کند و در نتیجه هر روز وضع سر بیمار یکسان است.

چه زمانی برای رادیوتراپی آماده هستید :

پس از طراحی درمان، بیمار آماده رادیوتراپی می‌شود.

در حین رادیوتراپی بیمار باید لباس‌هایی لطیف و نخی و راحت بپوش،  لباس‌هایی  که براحتی بتواند آنها را از تن خارج کند. بهتر است لباس‌های چسبان، یقه بسته یا کمربند در نزدیکی منطقه درمانی بر تن نداشته باشد.

همچنین بیمار نباید نزدیک یا روی سطح درمانی زیورآلات، باند، پودر، لوسیون یا دئودورانتی قرار دهد و نباید قبل از درمان از صابون و شوینده‌های معطر استفاده کند.

لازم به ذکر است استفاده از رادیوتراپی در زنان باردار و بعضی بیماری‌های خود ایمنی منع کاربرد دارد.

رژیم غذایی بیماران تحت پرتودرمانی کم‌حجم و پر‌کالری باشد.

بیماران تحت پرتودرمانی حین خوردن غذا به خاطر داشته باشند که باید سه وعده اصلی و سه تا پنج میان‌وعده میل کرده و نگذارند برای مدت بیشتر از دو تا سه ساعت بدون غذا باشند.

دکتر فودازی با بیان این مطالب می‌افزاید: ضروری است غذای بیماران وعده‌های پشت سر هم، منظم، اما کوچک و کم‌حجم باشد. همچنین بیماران باید در هر روز شش تا هشت مرتبه وعده غذایی شامل وعده اصلی و میان‌وعده داشته باشند.

پرتودرمانی نیز عوارضی به همراه دارد :

این عوارض به منطقه ای از بدن که تحت درمان با اشعه قرار دارد بستگی داشته و ممکن است موارد زیر را شامل شود:

• قرمزی پوست نزدیک منطقه پرتودرمانی
• خستگی
• ناباروری ، در صورتی که پرتودرمانی بر روی دستگاه تناسلی فرد باشد
• تهوع ، استفراغ و یا کاهش یافتن اشتها
• ریزش مو و خشکی دهان ( اگر درمان مستقیما روی ناحیه سر و گردن صورت گیرد )
• اسهال ، زمانی که روده ها تحت پرتودرمانی باشد.