تنگی نفس (dyspnia) ؛ بیماری تنگی نفس ، علائم و روش های درمانی

تنگی نفس یکی از بیماری های شایع در میان افراد است. این بیماری مستقیما با دستگاه تنفسی در ارتباط است و بیمار را مجبور می کند تا از وسایل اکسیژن مصنوعی استفاده کند. این بیماری علل مختلفی به همراه دارد که در ادامه به بررسی آن ا خواهیم پرداخت.

تنگی نفس یا دیسپنیا

دیسپنیا یک بیماری کاملا ناگهانی است و بدون علائم و نشانه بروز می کند. این بیماری می تواند بر اساس حرکت های سریع، کوهنوردی،ورزش سنگین و غیره به وجود آید.

تنگی نفس می تواند سلامت فرد را به خطر بیندازد. گاهی اوقات، تنگی نفس در نتیجه‌ی اضافه وزن ایجاد می‌شود و می‌توان با کاهش وزن آن را برطرف کرد. اما تنگی نفس می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی در سلامتی باشد.

از شایع ترین علل تنگی نفس می توان به موارد زیر اشاره کرد:

آسم، نارسایی قلبی، بیماری مزمن انسدادی ریه، سینه‌پهلو (ذات‌الریه) و مشکلات روانی که معمولا با اضطراب در ارتباط هستند.

اضطراب؛

سینه‌پهلو؛

جویدن یا استنشاق چیزی که راه تنفس را مسدود کند؛

واکنش‌های آلرژیک؛

کم‌ خونی؛

از دست دادن مقادیر زیاد خون؛

مواجهه با سطوح بالای مونوکسید کربن؛

نارسایی قلبی؛

فشار خون پایین؛

آمبولی ریه (لخته شدن خون در یکی از رگ‌های ریه)؛

هواجَنبی (وجود هوا در حفره‌ی جنبی که مانع باز شدن کامل ریه می‌شود)؛

فتق حجاب حاجز.

تنگی نفس مزمن اگر به مدت یک ماه به طول بینجامد می تواند مضر باشد و باید تحت درمان قرار گیرد. عوارض این تنگی نفس به صورت زیر است:

بیماری مزمن انسدادی ریه؛

مشکلات قلبی؛

چاقی؛

زخمی شدن و خراش‌برداشتن بافت ریه.

برخی از مشکلات ریوی نیز ممکن است منجر به تنگی نفس شوند. برای نمونه:‌

خروسک؛

آسیب رسیدن یا زخمی شدن ریه در کودکی؛

سرطان ریه؛

بیماری سل؛

پلورزی (التهاب بافت‌های پیرامون ریه)؛

اِدِمِ ریه (وجود مقادیر زیادی مایعات در ریه)؛

فشار خون بالا در ریه‌ها؛

سارکوئیدوز (رشد سلول‌های التهابی در ریه‌ها).

تنگی نفس با مشکلات قلبی نیز در ارتباط است. برخی از این مشکلات عبارتند از:

بیماری‌های ماهیچه‌ی قلب؛

مشکلاتی در ریتم ضربان قلب؛

نارسایی قلبی؛

پریکاردیت (ملتهب شدن بافت پیرامون قلب).

چه عواملی خطر ابتلا به تنگی نفس را افزایش می دهد

آلودگی هوا یکی از عواملی است که به صورت مستقیم می تواند خطر ابتلا به دیسپنیا را به طور فزاینده ای افزایش دهد.

افراد مبتلا به آسم نیز نباید در معرض هوای آلرژیک یا گل و گیاه قرار گیرند.

برخی آلاینده‌ها نظیر دود سیگار هم که توسط خود فرد وارد ریه‌ها می‌شود تنگی نفس را بیشتر می‌کنند و قابل پیشگیری هستند.

بیماری مزمن انسدادی ریه به طیف مختلفی از بیماری‌ها اطلاق می‌شود؛ بیماری‌هایی نظیر برونشیت مزمن و هواگرفتگی. همه‌ی این اختلالات باعث می‌شوند تا نفس کشیدن دشوار شود.

باید به‌خاطر داشت که هرکسی که مبتلا به تنگی نفس است لزوما به بیماری‌های مزمن انسدادی ریه مبتلا نیست، بلکه طبق گفته‌ی بنیاد بیماری‌های مزمن انسدادی ریه، ۹۰ درصد افرادی که به بیماری مزمن انسدادی ریه دچار هستند، در برهه‌ای از عمر خود سیگار می‌کشیده‌اند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

گاهی‌ اوقات، تنگی نفس نشانه‌ی یک اختلال مرگ‌بار است. چنانچه فرد بیش از یکی از علائم زیر را داشته باشد باید تحت درمان‌های اورژانسی قرار بگیرد:

ایجاد ناگهانی تنگی نفس؛

عدم توانایی در کار، به‌خاطر تنگی نفس؛

درد قفسه‌ی سینه؛

تهوع.

به‌یاد داشته باشید با اینکه همه‌ی موارد تنگی نفس نیازی به درمان‌های اورژانسی ندارند اما تنگی نفس می‌تواند نشان‌دهنده‌ی مشکلاتی جدی در سلامت باشد.

اگر فرد مبتلا به تنگی نفس موارد زیر را تجربه‌ کند، می‌بایست به نزد پزشک برود:

تغییر در توانایی در نفس کشیدن؛

محدودیت در انجام فعالیت‌ها به‌خاطر وجود مشکل در تنفس؛

دشواری تنفس در حالت دراز کشیده؛

ورم کردن پاها یا قوزک پا؛

تب، لرز و سرفه؛

خس‌خس سینه.

تشخیص بیماری

برای دیسپنیا آزمایش های متفاوتی انجام می گیرد تا بتوان شدت نفس و قدرت ریه ها را تشخیص داد.

پزشکان از تصویر اشعه‌ی ایکس و CT اسکن قفسه‌ی سینه استفاده می‌کنند تا تشخیص دقیق‌تری از تنگی نفس داشته باشند و سلامت کلی قلب، ریه و سایر دستگاه‌های مربوطه را بررسی کنند. نوار قلب می‌تواند هرگونه علامتی از حمله‌ قلبی را نشان بدهد. انجام آزمایش‌هایی برای اندازه‌گیری جریان هوا و ظرفیت ریه‌های بیمار می‌تواند به منبع مشکلات تنفسی و گستره‌ی آنها کمک کند. آزمایش‌های دیگر هم می‌توانند به بررسی اکسیژن موجود در خون بیمار و ظرفیت خون او در حمل اکسیژن بپردازند.

درمان بیماری

پزشکان برای درمان دیسپنیا ، به بررسی علت مشکلاتی که در تنفس بیمار وجود دارد می‌پردازند و با همکاری بیمار به راحت‌تر نفس کشیدن او کمک می‌کنند. درمان تنگی نفس بسته به علت آن، در هر فرد متغیر است. اگر تنگی نفس با آسم در ارتباط باشد معمولا با داروهایی نظیر استروئیدها و برونکودیلاتورها برطرف می‌شود. اما اگر بر اثر عفونت‌هایی نظیر سینه‌پهلو باشد، مصرف آنتی‌بیوتیک به بهبود آن کمک خواهد کرد.

سایر داروها نظیر داروهای ضدالتهاب و ضداضطراب نیز می‌توانند مفید واقع شوند.

مشکلات تنفسی که در نتیجه‌ی بیماری‌های مزمن انسدادی ریه به‌وجود آمده‌اند را نیز می‌توان با تکنیک‌های خاص تنفس نظیر تنفس با لب‌های بسته و تمرین‌های استقامتی برطرف نمود. افراد می‌توانند انجام این تمرین‌ها را در برنامه‌های ویژه‌ی بهبود ریه، بیاموزند. یکی از مراکزی که به انجام تحقیقات در مورد تنگی نفس می‌پردازد اعلام کرده است که شرکت در این دوره‌های آموزشی (حتی اگر علل ریشه‌ای بیماری به قوت خود باقی بماند) برای افراد سودمند است. اگر آزمایش‌ها مشخص کنند که سطح اکسیژن خون پایین است، می‌توان از اکسیژن‌های مکمل استفاده کرد. هر چند باید به‌خاطر داشت دلیلی وجود ندارد که افراد مبتلا به تنگی نفس لزوما سطح اکسیژن خون پایینی داشته باشند. بر طبق گفته‌ی آن مرکز تحقیقاتی، اگر جریان هوای خنک در اطراف سر و صورت بسیاری از افراد مبتلا به تنگی نفس عبور کند، علائم تنگی نفس در آنها بهبود خواهد یافت.