غلظت خون بالا یا در مقابل کم خونی از مشکلات خونی شایع در بین افراد جامعه است. غلظت خون ممکن است از تاثیرات بیماری هایی مانند نامنظمی مغز استخوان و یا زندگی در مناطق کوهستانی باشد همچنین مشکل غلظت خون موجب بروز بیماری های قلبی و عروقی میشود. در مقابل کم خونی موجب سقط جنین یا تولد نوزاد نارس میشود.
غلظت خون بالا یا در مقابل کم خونی از مشکلات خونی شایع در بین افراد جامعه است. غلظت خون ممکن است از تاثیرات بیماری هایی مانندنامنظمی مغز استخوان و یا زندگی در مناطق کوهستانی باشد همچنین مشکل غلظت خون موجب بروز بیماری های قلبی و عروقی میشود. در مقابل کم خونی موجب سقط جنین یا تولد نوزاد نارس میشود.
هموگلوبین چیست ؟
هموگلوبین مولکول پروتئینی در سلول های قرمز خون است که اکسیژن را از شش ها به یاخته های بدن حمل میکند. هموگلوبین سپس دی اکسید کربن را از یاخته های بدن به شش ها بر میگرداند. هموگلوبین از چهار مولکول پروتئینی یا زنجیره ی گلوبولی که به یکدیگر متصل شده اند تشکیل شده است.
مولکول هموگلوبین بالغ نرمال که به صورت مخفف Hgb یا Hb خوانده میشود از دو زنجیره آلفا-گلوبین و دو زنجیره بتا-گلوبین تشکیل شده است. در جنین و کودکان زیر هفت سال ، زنجیره بتا به معمولا وجود ندارد و مولکول هموگلوبین از دو زنجیره ارلفا و دو زنجیره گاما تشکیل شده است.
همین طور نوزاد رشد میکند، زنجیره گاما جایش را به زنجیره بتا میدهد. مولکول هموگلوبین در نهایت به فرم و ساختار هموگلوبین بالغ در می اید.
هر زنجیره گلوبین حاوی یک ترکیب پروپیرین محتوی آهن مهم است که ” هم Heme ” گفته میشود. در ترکیب “هم ” یک اتم آهن است که برای انتقال اکسیژن و دی اکسید کربن در خون ما بسیار حیاتی است. رنگ قرمز خون ما بخاطر وجود آهنی است که در هموگلوبین وجود دارد.
هموگلوبین همچنین نقش مهمی در نگهداری شکل سلول های قرمز خونی ایفا میکند. در شکل طبیعی سلول های قرمز خون به صورت گرد و دایره ای با مرکز باریک که شکلی شبیه به شیرینی دونات دارند که در وسط ان یک حفره است. نتیجتا ساختار غیرنرمال هموگلوبین شکل طبیعی سلول های قرمز خون را تغییر میدهد و بر کارایی ان و جریان خون در رگها تاثیر منفی میگذارد.
چگونه هموگلوبین را میشمارند
شمارش هموگلوبین معمولا به عنوان یک قسمت اصلی از آزمایش خون کامل (CBC) از نمونه خون انجام میشود.
دستگاه مخصوص برای شمارش هموگلوبین خون استفاده میشود که این دستگاه نور را به محلول حاوی خون میتاباند. و از میزان نوری که جذب میشود مخصوصا در طول موج ۵۴۰ نانو متر تعداد هموگلوبین خون تشخیص داده میشود.
سطح هموگلوبین خون به صورت میزان هموگلوبین در گرم (gm) بر دسی لیتر (dL) از نمونه خون کامل شمارش میشود. دسی لیت برابر با صد میلی لیتر است.
سطح نرمال هموگلوبین خون
برای سنین مختلف فرق دارد و برای جنسیت مختلف نیز متفاوت است.
سطح نرمال خون را به صورت زیر لیست کرده ایم:
- – نوزاد تازه به دنیا آمده : ۱۷ تا ۲۲ gm/dL
- – نوزاد یک هفته ای : ۱۵ تا ۲۰ gm/dL
- – نوزاد یک ماهه : ۱۱ تا ۱۵ gm/dL
- – کودکان : ۱۱ تا ۱۳ gm/dL
- – مردان بالغ : ۱۲.۴ تا ۱۴.۹ gm/dL
- – زنان بعد از میان سالی : ۱۱.۷ تا ۱۳.۸ gm/dL
این مقادیر که در بالا آورده شده است ممکن است برای آزمایشگاه های مختلف متفاوت باشد. بعضی آزمایشگاه ها هیچ تفاوتی بین سطح هموگلوبین خون در سنین بلوغ و میان سالی قائل نیستند. برای زنان باردار تذکر جدی است که از هموگلوبین بالا یا کم پیشگیری کنند. سطح هموگلوبین بالا احتمال سقط جنین یا زایمان نوزاد مرده را شدیدا افزایش میدهد و سطح هموگلوبین پایین احتمال زایمان پیش از موقع یا زایمان نوزاد با وزن کم را افزایش میدهد.
بیماری کم خونی :
بیماری کم خونی شرایط درمانی است که میزان هموگلوبین یا سلول های قرمز خون فرد کمتر از حد نرمال است
علایم کم خونی شامل خستگی و کوفتگی، احساس بی حالی و بیمار بودن، تپش قلب، ریزش مو و تنفس کوتاه است.
برخی از دلایل به وجود آمدن مشکل کم خونی در زیر لیست شده است.
- – کم خونی بخاطر جراحت شدید ، عمل جراحی، خون ریزی ، سرطان روده بزرگ، یا زخم معده
- – کم خونی در اثر کمبود مواد معدنی و ویتامین ها از جمله آهن ویتامین B12 و فولییت
- – مشکلات مغز استخوان مانند سرطان مغز استخوان
- – تاثیرات بخاطرت داروهای شیمی درمانی که سلول های قرمز خون را تحت تاثیر میگذارند
- – از کار افتادگی کلیه
- – ساختار هموگلوبین غیر طبیعی مانند بیماری تالاسمی یا بیماری کم خونی سلول های ناقص خون
غلظت خون
میزان هموگلوبین بیشتر از سطح نرمال ان را غلظت خون میگویند. غلظت خون بیشتر در افرادی که در ارتفاعات بالا زندگی میکنند دیده میشود. همچنین غلظت خون در افراد سیگاری هم زیاد است.هیدراته شدن خون موجب ازدیاد هموگلوبین خون میشود که در صورتی که به اندازه کافی آب و مایعات نوشیده شود میزان هموگلوبین بر حجم خون عادی میشود.
علایم غلظت خون :
- – سر درد
- – خارش های پوستی
- – کبدی پوست
- – خستگی و بی حالی
- – درد مفصل
- – درد ناحیه شکم
- – سرگیجه
دلایل ایجاد غلظت خون
برخی دلایل که موجب غلظت خون میشوند در زیر لیست شده اند:
- – بیماری های پیشرفته شش مانند نفخ و بزرگ شدن شش ها
- – تومور های سرطانی
- – نا منظمی مغز استخوان که بیماری polycythemia rubra vera نمده میشود.
- – اعتیاد به مواد مخدر
- – اعتیاد به دارو هایی مانند erythropoietin (Epogen) که توسط ورزشکاران استفاده میشود. این دارو میزان اکسیژن که در خون میتواند وجود داشته باشد را با مواد شیمیایی که در سلول های قرمز خون تولید میشوند افزایش میدهد
- زندگی درمناطق کوهستانی
روش های درمان غلظت خون
- هنگامی پزشک شما با مشاهده جواب آزمایش متوجه شد که علت بروز غلظت خون در فرد، اولیه است یا ثانویه، روش درمان انتخاب می شود اگر علت ثانویه بود، درمان علت زمینه ای – قلبی یا ریوی – را در صورتی که امکان پذیر باشد، آغاز می کند و در کنار آن هرگاه غلظت خون از 56درصد در مردان و 52درصد در زنان بالاتر برود، بخشی از خون کشیده و دور ریخته می شود. این روش نیز به شکل استاندارد انجام می شود تا غلظت خون کاهش پیدا کند. این کار تا زمانی ادامه دارد که یکی از مهم ترین مواد خونساز بدن بر اثر خروج از بدن کم شود. یعنی در بیمار فقر آهن ایجاد می کنیم تا دچار غلظت خون نشود. حال اگر علت پرخونی براثر علت اولیه یعنی ناشی از مغز استخوان باشد، در این حالت باید به درمان علت بیماری خونی بپردازیم و با خروج خون از یکی از رگ ها، میزان گلبول های قرمز خون تنظیم شوند.
- باید از غذا های چرب و روغنهای نباتی مایع و جامد پرهیز کنید و به جای آن از روغنهای طبیعی و حیوانی مصرف کنید، غذاهایی بد هضم و سنگین هم چون ماکارونی و تخم مرغ را کمتر استفاده کنید.
- استفاده از انار و مصرف مواد حاوی ویتامین E و C در کاهش غلظت خون مفید است.
- تحقیقات اخیر نشان داده با نوشیدن آب کافی، غلظت خون در حد طبیعی باقی می ماند و خطر بروز لخته شدن خون و سکته قلبی کاهش می یابد، زیرا کم آبی باعث بالا رفتن غلظت خون شده و گردش خون را دچار اشکال می کند. آلبالو و آب لیموی ترش برای رفع غلظت خون مفید است. مصرف موز نیز برای صاف کردن خون مفید است.به طور کلی استهاده از میوه‌ها و سبزی‌ها، به خاطر ویتامین C و فیبرهای محلول و نامحلول، موجب کاهش غلظت خون، کاهش میزان فیبرینوژن (پروتئینی که تبدیل به لخته خون می شود) و کاهش فشار خون می شوند. به همین علت افرادی که گیاه خوارند ، نه تنها احتمال ابتلا به سرطان روده‌ی بزرگ را از خود دور کرده‌اند، بلکه دارای خون رقیق‌تر و فشارخون و فیبرونوژن پایین‌تری نسبت به افراد هم سن خود می باشند
- مطابق تحقیقات انجام شده دمنوش جو غلظت خون را کاهش میدهد. الکیل پیرازین موجود در دمنوش جو باعث صاف شدن خون میشود. مصرف این دمنوش بهبود جریان خون را به همراه دارد و میزان ابتلای افراد به سکته را کاهش میدهد. مصرف دمنوش جو برای مردان میانسال، سالمند و افراد سیگاری که غلظت خون دارند مناسب است.
