علل ایجاد یبوست و راهکارهایی برای درمان خانگی آن

یکی از شایع ترین مشکلات گوارشی به وجود آمده در بدن یبوست است که کم و بیش همه ما با آن درگیر بوده ایم. در ادامه‌ علل ایجاد یبوست را بررسی می کنیم و راهکارهایی برای درمان خانگی آن پیشنهاد خواهیم داد.

طبق گزارشات رسیده ۲۰ درصد از جمعیت کل آمریکا به مشکل گوارشی یبوست مبتلا هستند. براساس برآوردها، در حال حاضر مبتلایان به یبوست هر ساله ۲٫۵ میلیون بار به پزشک مراجعه می‌کنند که در این میان تعداد زنان بزرگسال، بیشتر از مابقی است. البته گاهی ابتلا به مشکل گوارشی و یبوست طبیعی است، به خصوص وقتی دچار استرس یا در سفر هستید اما یبوستی که ما از آن صحبت می‌کنیم مشکلی واقعی است که سبب کاهش کیفیت زندگی فرد می‌شود.

یبوست یکی از مشکلاتی است که به همراه آن نفخ معده، درد شکم، گاز معده، کمردرد خفیف و استرس و خستگی خواهد آمد. هر ساله مردم برای درمان یبوست میلیون‌ها دلار صرف خرید داروهای ضدیبوست می‌کنند. یبوست را می توان به شیوه های مختلف درمان کرد و برای این مشکل گوارشی علل و راهکارهای درمانی خوبی بیان شده است که در ادامه به بررسی هرکدام می پردازیم.

علل ایجاد یبوست چیست؟

در بیماری یبوست ، روده نمی تواند مدفوع را به سرعت دفع کند و کند می شود. در این حالت شکم سفت شده و به قلا دچار یبوست می شویم.

«مرکز ملی دیابت، بیماری‌های گوارشی و کلیوی» (National Institute of Diabetes, Digestive and Kidney Diseases) زمانی فرد را دچار یبوست می‌داند که کمتر از ۳ بار در هفته قضای حاجت داشته یا مدفوع خشک، سفت و کوچک، و دفع آن با درد یا دشواری همراه باشد.

رژیم غذایی، سطح تحرک فرد و سطح استرس از علل ایجاد یبوست هستند. شایع‌ترین عوامل ایجاد یبوست، نخوردن غذاهایی با فیبر کافی، کمبود آب بدن در اثر مصرف نکردن آب کافی و داشتن استرس غیرمعمول و بیش از اندازه است.

زمانی که فرد دچار یبوست می‌شود، معمولا چند اتفاق در دستگاه گوارش می‌افتد: حرکت مدفوع در روده‌ی بزرگ بسیار کند می‌شود یا اصلا مدفوع کافی ایجاد نمی‌شود که در این صورت تخلیه‌ی روده‌ی ‌بزرگ از لگن به تاخیر می‌افتد. گاهی اوقات هم این دو اتفاق هم‌زمان می‌افتد.

یکی دیگر از علائم ایجاد یبوست، سندروم روده تحریک پذیر خواهد بود. کارکرد غیرطبیعی گوارش که در بالا ذکر شد، اغلب به اختلالات عملکرد گوارشی، مثل سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر که می‌تواند باعث یبوست مزمن و علائم دیگر شود، ارتباط دارد. کسانی در معرض ابتلا به اختلالات عملکرد گوارشی هستند که سیستم گوارشی آنها غیرطبیعی عمل می‌کند، اما ممکن است هیچ نشانه‌ای از آسیبی که در نتیجه‌ی بیماری پیش آمده باشد، در آن‌ها دیده نشود.

جالب است بدانید که:

اگر کمتر از ۳ بار در هفته حرکات روده‌ای داشته باشید، دچار یبوست هستید.
تحقیقات نشان می‌دهد بین ۱۶ تا ۲۰ درصد از کل جمعیت آمریکای شمالی، دچار یبوست مکرر یا مزمن هستند.
حدود نیمی از مراجعات به پزشکان متخصص گوارش به دلیل اختلالات عملکرد گوارشی است که باعث یبوست می‌شوند.
فقط ۳۴ درصد از افراد مبتلا به یبوست برای درمان به پزشک مراجعه می‌کنند؛ در صورتی که ۳۵ درصد از مبتلایان، خود بدون تجویز پزشک، قرص ملین استفاده می‌کنند.
براساس برآوردها، هزینه‌ی سالانه‌ی خرید ملین‌های بدون نسخه در آمریکا حدود ۸۰۰ میلیون دلار است.
۲ درصد زنان و ۱٫۵ درصد مردان حداقل دو روز یک بار از ملین استفاده می‌کنند.
زنان بیشتر از مردان دچار یبوست می‌شوند. برخی نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد زنان ۲ تا ۳ برابر بیشتر از مردان به این اختلال دچار می‌شوند؛
کهولت سن، خطر ابتلا به یبوست را افزایش می‌دهد. افراد بالای ۶۵ سال در معرض بیشترین خطر قرار دارند.
در بین افراد بالای ۵۰ سال، حدود ۱۰ درصد مردان و ۲۰ درصد زنان یبوست مکرر دارند. در سالمندان بالای ۷۰ سال، این میزان به ۲۱ درصد در مردان و ۲۵ درصد در زنان افزایش می‌یابد.
براساس گزارش زنان، ۶۰ درصد از آنان حداقل هفته‌ای یک بار، و ۹۰ درصد ماهی یک بار علائم یبوست دارند.
بیش از ۶۰ درصد زنانی که به یبوست مکرر مبتلا هستند، بیش از ۱۰ سال است که این علائم را تجربه می‌کنند.
بزرگسالان باید برای پیشگیری از ابتلا به یبوست، روزانه ۲۲ الی ۳۴ گرم (بسته به سن و جنس) فیبر غذایی دریافت کنند.
وضعیت اقتصادی و اجتماعی پایین، زندگی روستایی، آب و هوای سرد و سطح تحصیلات پایین، از عوامل خطر ابتلا به یبوست است.

روش های درمان یبوست

روش های درمان یبوست همگی در زمان صبح بهترین اثر را خواهند داشت. برای تقسیم بندی درمان ها آن را به صورت غذای مناسب، پرهیز از غذای نامناسب، مکمل ورزشی و ورزش طبقه بندی می کنیم

چه مواد غذایی برای رفع یبوست مناسب است؟

مواد غذایی با فیبر بالا: موادی مثل آجیل، دانه ها و یا لوبیا می تواند به رفع یبوست کمک کند. به طور مثال انواع لوبیا، حبوبات، سیب زمینی شیرین، سیب، گلابی، انواع توت، آلو، آووکادو، چیا و تخم کتان، غلات ۱۰۰ درصد فرآوری نشده، کلم بروکلی، سبزیجات پخته و کدو حلوایی.

۲. سبزیجات با برگ سبز: سبزیجات با برگ سبز نه تنها حاوی فیبر هستند، بلکه منیزیم فراوانی نیز دارند که می‌تواند به بهبود یبوست کمک کند. چون این سبزیجات کم‌کالری و حاوی مقدار زیادی آب هستند، بهتر است روزانه مصرف شوند.

۳. آلو و انجیر: این میوه‌ها فیبر بالایی دارند و مثل ملین عمل می‌کنند. مصرف چند عدد از این میوه‌ها در روز می‌تواند به درمان یبوست کمک کند اما در کل در مصرف انجیر و آلوی خشک زیاده‌روی نکنید؛ چون با وجود کوچکی، حاوی مقدار زیادی قند هستند.

۴. مایعات گرم: مایعات گرم یا هم‌دما با دمای محیط (به جای نوشیدنی‌های سرد)، باعث تحریک روده برای هضم غذا می‌شوند، به خصوص اگر اولین چیزی باشد که صبح‌ها ناشتا می‌نوشید. حتما در اول صبح دمنوش های گیاهی، آب گرم با لیمو ترش، قهوه یا سوپ استخوان بخورید.

۵. آب و مایعات برای آب‌رسانی به بدن: فیبر برای عبور از دستگاه گوارش و تشکیل مدفوع به آب نیاز دارد. فیبر را کم‌کم به رژیم غذایی خود اضافه کنید تا بدن‌ به آن عادت کند. اگر به مصرف بالای فیبر عادت ندارید، حتما آن را با مقدار زیاد آب مصرف کنید تا جذب و عبور آن از دستگاه گوارش آسان شود، به خصوص اگر تصمیم دارید از مکمل‌های فیبر استفاده کنید. مصرف زیاد فیبر بدون نوشیدن آب کافی یبوست و درد شکمی را بدتر کند! اگر تصمیم گرفتید فیبر بیشتری مصرف کنید، هر دو ساعت یک بار ۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌لیتر یا یک تا دو فنجان آب بنوشید. در طول روز نیز مصرف آب را افزایش دهید.

چه مواد غذایی را نباید مصرف کرد؟

. غذاهایی با کالری زیاد و مواد مغذی کم: غذاهایی مثل فست فودها، پنیر پرچرب، چیپس و دیگر غذاهای پرکالری می تواند موجب تشدید یبوست شود.

۲. غذاهای سرخ‌شده: چربی زیاد و سرخ شدنی می تواند در تشدید یبوست موثر باشد. پس از مصرف مقدار زیاد آن بپرهیزید.

۳. الکل: الکل ادرارآور است و سبب از دست دادن مایعات بدن می‌شود؛ به همین علت مصرف الکل، سیستم گوارش انسان را مختل و یبوست را بدتر می‌کند.

۴. محصولات لبنی پاستوریزه: برخی از افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز هستند و مصرف محصولات لبنی پاستوریزه می‌تواند در آن‌ها منجر به یبوست شود.

۵. آرد تصفیه‌شده: آرد تصفیه‌شده در واقع هیچ فیبری ندارد، بنابراین باعث وخامت یبوست می‌شود.

۶. کافئین: کافئین بسته به کسی که آن را مصرف می‌کند، تاثیرات متفاوتی بر هضم غذا دارد. در برخی افراد، مصرف کافئین ادرارآور است و گاهی باعث افزایش اضطراب می‌شود و یبوست را بدتر می‌کند که همه‌ی این‌ها علائم مصرف بیش از اندازه‌ی کافئین است. برای برخی دیگر مصرف کافئین با تحریک انقباض عضلات، باعث بهبود حرکات روده می‌شود. در هر صورت در مصرف قهوه باید اعتدال رعایت شود. در طول روز نیز باید به مقدار کافی مایعات مصرف کنید تا بدن دچار کمبود آب نشود.

چه مکمل هایی را برای کاهش یبوست مصرف کنیم؟

جوانه‌ی چیا و دانه‌ی کتان: فیبر زیاد و چربی‌های سالم به جذب آب کمک می‌کند. روغن دانه‌های کتان به چرب و روان‌سازی روده کمک می‌کند. روزانه حدود ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری دانه‌ی کتان یا چیا (بهتر است خیس‌خورده باشد تا مواد مغذی آن بیشتر آزاد شود) را با آب یا مایعات دیگر مصرف کنید و یک قاشق غذاخوری روغن دانه‌ی کتانبخورید.

۲. پوست اسپرزه: اسپرزه حاوی فیبر بالا و برای تشکیل مدفوع مفید است. ترکیب این ماده با آب یا مایعات دیگر بر حجم آن می‌افزاید و این امر سبب تحریک روده و عبور سریع‌تر مدفوع از دستگاه گوارش می‌شود. خوب است بزرگسالان و کودکان بالای ۱۲ سال، هر روز یک قاشق غذاخوری پوست اسپرزه با یک فنجان آب یا مایعات دیگر ترکیب و مصرف کنند.

۳. روغن جگر ماهی کاد: در این درمانی سنتی فرد باید هر روز صبح، ناشتا، ترکیب یک قاشق غذاخوری روغن جگر ماهی کاد یا روغن دانه‌ی کتان با یک فنجان آب هویج را بنوشد تا باعث تحریک روده شود.

۴. فیبر سیب: سیب (و گلابی) حاوی نوعی خاصی از فیبر به نام پکتین است. پکتین، این فیبر نامحلول، سبب می‌شود مدفوع حجیم شده و به راحتی از دستگاه گوارش عبور کند. هر روز دو بار ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری از این ماده را مصرف کنید.

۵. منیزیم: منیزیم قدرت حرکت روده را بهبود می‌بخشد. این مکمل را به آرامی به رژیم غذایی خود اضافه کنید و اگر دچار اسهال شدید مصرف آن را قطع کنید. روزانه ۲۵۰ میلی‌گرم منیزیم را ۲ تا ۴ بار استفاده کنید.

۶. پروبیوتیک‌ها: حفظ سلامت روده‌ها عامل اصلی جلوگیری از مشکلات گوارشی است. روزانه پروبیوتیک‌هایی مصرف کنید که شامل حداقل ۱۵ میلیارد ارگانیسم زنده و فعال باشد.

۷. آب آلوئه‌ورا: این نوشیدنی به کاهش التهاب و افزایش حرکات روده کمک می‌کند. برای درمان یبوست، روزانه یک تا ۴ فنجان (بر اساس شدت علائم) آب آلوئه‌ورا مصرف کنید.

چه فعالیت های بدنی برای کاهش یبوست مناسب است؟

تمرینات ورزشی منظم می تواند به راحتی به بهبود فعالیت روده ها کمک کند. مخصوصا اگر این تمرینات در صبح انجام شود. به طور مثال دویدن آرام، پیاده روی، ورزش های سبک، یوگا و غیره می تواند از عواملی باشد که موجب کاهش یبوست شود.

۱. مدیریت و کاهش استرس: باور می‌کنید ۷۵ تا۹۰ درصد مراجعات به پزشک، مربوط به استرس و عوارض ناشی از آن است؟ یبوست قطعا یکی از آنهاست. استرس به شکل‌های مختلف خود را در بدن نشان می‌دهد. شاید همیشه هم نتوانید متوجه اثرات استرس در بدن شوید اما استرس عامل عوارضی مثل افزایش تنش عضلانی، افزایش سطح هورمون‌های استرس مثل کورتیزول، افزایش سطح قند خون، تغییر اشتها، اختلال در هضم طبیعی غذا با تغییر در محیط روده و تاثیر بر عملکرد غده‌ی تیروئید و هورمون‌های دیگر است. راه‌های از بین بردن استرس عبارتند از یوگا یا نرمش‌های کششی، مدیتیشن و مراقبه، دعا و نیایش، گذراندن وقت در بیرون از منزل، خواندن و نوشتن خاطرات، ورزش، حمام گرم و استفاده از روغن‌های آرامش‌بخش.

۲. بیوفیدبک (پس‌خوراند زیستی): بیوفیدبک به شیوه‌های کار با یک درمانگر اطلاق می‌شود. او با استفاده از ابزارهایی، به شما آموزش می‌دهد چگونه به خواست خود بعضی از بخش‌های بدن را شل و برخی قسمت‌های دیگر را منقبض کنید، به خصوص عضلاتی که هنگام فشار و استرس، منقبض می‌شوند. آموختن شل کردن عضلات لگن کمک می‌کند هنگام اجابت مزاج، مدفوع به آسانی از روده‌ها عبور کند. بیوفیدبک شاید برای همه کارساز نباشد اما براساس تحقیقات در اکثر مواقع بسیار مفید است. در یک جلسه تمرین بیوفیدبک ممکن است در حالی که شما تمرینات شل‌ کردن را به طور متناوب انجام می‌دهید، از یک میل باریک و مخصوص استفاده شود که آن را وارد مقعد می‌کنند تا بتوانند پیشرفت کار را اندازه‌گیری کنند.

آیا درمان دیگر برای یبوست وجود دارد؟

استفاده از مکمل های فیبر و قرص های ملین در صورت کارا نبودن روش های دیگر توصیه می شود. چرا که این داروها بدون تجویز پزشک و با قیمت ارزان نیز در داروخانه ها قابل دسترسی خواهد بود.

استفاده از ملین‌ها به عنوان رژیم پاکسازی یا استفاده مکرر از آنها، بسیار خطرناک است. ملین‌ها چگونه عمل می‌کنند و چرا باعث درمان یبوست نمی‌شوند؟

ملین‌ها با ایجاد انقباض در عضلات دستگاه گوارش، جذب آب را افزایش می‌دهند یا باعث حجیم شدن مدفوع می‌شوند تا گذر آن از روده سریع‌تر شود. مشکل این است که قرص‌های ملین قسمت رنین آلدوسترون سیستم گوارشی را درگیر می‌کنند و باعث از دست رفتن غیرطبیعی مایعات بدن و در نهایت ضعیف شدن عضلات مورد نیاز برای حرکات روده می‌شود. بدن بعد از مصرف مسهل‌ها، تمام آبی که می‌تواند جذب کند نگه می دارد که باعث ورم یا ادم می‌شود.

سایر مضرات سوءمصرف مسهل برای سلامت بدن: