بیماری کزاز نوعی بیماری حاد و غالبا کشنده است که سیستم اعصاب را درگیر میکند و در سراسر دنیا شایع است. میکروب کزاز معمولا در خاک زندگی میکند و به همین سبب باغبان ها , کشاورزان و کارگران ساختمانی در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
بیماری کزاز در معتادان به مواد مخدر تزریقی (مورفین) بسیار شایع است. به بیماری کزاز , تتانوس هم گفته میشود. معمولا متعاقب بریدن دست ها یا هر عضوی در بدن انسان توسط ابزارهای باغبانی و یا در کارگاه ها و کارخانجات , میکروب از راه زخم پوستی وارد جریان خون انسان میشود و علائم بیماری کم کم بروز میکند.
میکروب بیماری کزاز از خود نوعی سم تولید میکند. بیماری کزاز یکی از شایعترین علل مرگ نوزادان در کشورهای در حال توسعه است بدین علت که بندناف در بسیاری از موارد(به ویژه توسط ماماهای محلی و سنتی) توسط تیغ , قیچی یا چاقوی غیر استریل بریده میشود و میکروب بیماری کزاز وارد بدن نوزاد شده و پس از حدود 8روز وی را میکشد. حتی افتادن کودکان در خیابان ها و ایجاد زخم و خراش در دست و صورت آنها میتواند عاملی برای ورود میکروب به بدن آنها باشد زیرا اسپور کزاز در خاک خیابان ها و مدارس و کوچه ها به وفور یافت میشود.
در ایران بیماری کزاز به ویژه در نوزادان شایع است و سالانه هزاران نفر مبتلا به این بیماری در بیمارستان های تهران و شهرستان ها بستری شده و تعداد زیادی از آنها در معرض نابودی قرار میگیرند.
عامل بیماری کزاز چیست؟
عامل بیماری کزاز نوعی باکتری به نام کلستریدیوم تتانی است. این باکتری قادر است به مدت 25دقیقه در دمای 105 درجه سانتیگراد زنده بماند. این میکروب در خاک های کشاورزی و کود حیوانی و اکثر اماکنی که از خاک پوشیده شده اند زندگی میکند.
دوران نهفتگی(کمونی) میکروب بیماری کزاز , از روز پیدایش زخم در سطح بدن تا بروز علائم بالینی , مدت 1 تا 14 روز است و گاهی هم میتواند تا هفته ها و ماه ها بعد ظاهر شود.
علائم بالینی بیماری کزاز چیست؟
▪️ضعف
▪️عرق و لرز
▪️احساس خستگی
▪️بیقراری
▪️گلودرد
▪️سردرد
▪️سفتی و انقباض فک به طوری که دندان ها روی هم فشرده و دهان قفل شود.
▪️انقباض بسیاری از عضلات صورت , پسِ گردن , شکم و مهره ها
▪️ایجاد چین های عمیق در پیشانی
▪️گره خوردن ابروها
▪️به خارج و بالا کشیده شدن عضلات دهان
▪️تشنجات عمومی بدن به ویژه متعاقب نور و سر و صدا
انواع بیماری کزاز چیست؟
▪️کزاز موضعی
▪️کزاز مغزی
▪️کزاز نوزادان
▪️کزاز سر و صورت
▪️کزاز اعصاب و تنه و ستون مهره ها
عوارض بیماری کزاز چیست؟
▪️عفونت و روی هم خوابیدن ریه ها
▪️شکستگی ستون مهره ها و سایز استخوان ها
▪️اختلالات شدید فشارخون(بالا و پایین آمدن فشار خون)
▪️فلج اعصابِ صورت و چشم
▪️کاهش وزن
▪️اختلالات گوارشی
چگونه بیماری گزاز را تشخیص دهیم؟
بر خلاف سایر بیماری های میکروبی که به آزمایشات میکروسکوپی و کشت میکروب متکی هستند , بیشتر به علائم بالینی بیمار بستگی دارد زیرا در بیماری کزاز اولا به سادگی نمی توان میکروب را کشف کرد و ثانیا یافتن میکروب نیز دلیلی بر اثبات کزاز نیست زیرا باسیل کزاز در اکثر زخم های عادی نیز وجود دارد و ایجاد بیماری نمیکند.
گرفتن نوار قلب و عکس قفسه سینه و آزمایشات خونی به عنوان یک کمک فرعی به شمار میروند.
چگونه بیماری کزاز را درمان کنیم؟
بیماری کزاز در موارد خفیف حتی بدون درمان نیز پس از چند هفته تشنجات خفیف بهبود می یابد , به ویژه اگر تعداد تشنجات برای حدود 2 تا 3 بار در ساعت باشند تقریبا صد در صد بیماران خود به خود بهبود می یابند اما اگر تعداد تشنجات بیمار به هر چند دقیقه یک بار برسد دلیل بر مرگ زودهنگام فرد مبتلا به این بیماری است.
از اصولی که باید در درمان کزاز رعایت شود کنترل تشنجات و انقباضات بدن و کنترل ریه ها است. خنثی ساختن مراکز تولید سم بیماری کزاز و حفظ تعادل تغذیه و مایعات بدن و پیشگیری از عفونت ثانویه و مصون سازی فعال یا واکسیناسیون از سایر اقدامات درمانی هستند و بیمار باید در بخش مراقبت های ویژه بستری شود.
تحویز اکسیژن و یا لوله گذاری در شش ها و داروهای ضد تشنج و آرامش بخش و بستری در یک اتاق آرام و کم نور ضرورت دارند. تزریق سرم اسب یا گاو به صورت آنتی توکسین و ایمونوگلبولین انسانی و تمیز کردن کامل زخم نیز باید به ترتیب صورت گیرد. گاهی نیز به درمان با جراحی در شکستگی ها نیاز پیدا میشود.
