یرقان یا زردی ؛ آیا یرقان تنها در نوزادان اتفاق می افتد؟

بیماری یرقان به معنای زرد رنگ شدن پوست، غشاهای مخاطی (مخاط دهان)، و چشم ها است. ممکن است فقط چشم ها زرد شود. علت ایجاد این رنگ زرد ، تولید بیش از حد بیلی روبین در بدن است. بیلی روبین یکی از محصولات تولید شده از سلول های قرمز خون ( گلبول های قرمز خون ) است. زردی می تواند نشانه ای از یک بیماری جدی باشد.

اسامی دیگر زردی  عبارتند از یرقان ، هیپربیلیروبینمی ، کلستاز ،و ایکتر. در ادامه به مشخصات و جزییات بیشتر این بیماری می پردازیم.

علت ابتلا به یرقان چیست؟

بدن به طور عادی گلوبول های مرده خون را با گلوبول های جدید جایگزین می کند. کبد مسئول این تغییرات است و در طی این تغییرات موادی به نام بیلی روبین تولید می کند و بیلی روبین ها طی عمل مدفوع از بدن خارج می شوند. بیماری زردی ، زمانی اتفاق می افتد که در بدن ، بیلی روبین بیش از حد تولید شود و در سفیدی چشم ، زیر پوست بدن یا مخاط  دهان انباشته شود.

از مواردی که موجب بروز زردی می شود:

• تعداد بسیار زیادی سلول  قرمز خون ( گلبول قرمز خون ) بمیرند یا در مسیر عروق غیر طبیعی شکسته شوند و یا در مسیر عبور از کبد بیمار کشته شوند.
• کبد آسیب دیده  ( مانند بیماری های هپاتیت A ، هپاتیت B و هپاتیتی C و … ) یا کبد نارس ( مانند زردی نوزادی )
• بیلی روبین تولید شده در کبد سالم ، نتواند به درستی از طریق روده ها دفع شود.

بیشترین علت به وجود آورنده یرقان، مشکلات کبدی است، هرچند که مشکلات زیر نیز می تواند باعث به وجود آمدن آن شود.

• عفونت خونی
• مصرف برخی داروها ( مانند کاربامازپین ، ایزونیازید ، کلروپرومازین و برخی داروهای ضد ایدز )
• بعضی از سرطان ها ( مانند سرطان کبد ، سرطان خون و … )
• بیماری های خونی ( مانند آنمی داسی شکل و …)
• سنگ کیسه صفرا
• اختلالات هنگام تولد ( مانند زردی نوزادان به علت عدم رشد کافی آنزیم های کبدی )
• بیماری ژیلبرت ( که به دنبال گرسنگی طولانی مدت ( روزه گرفتن ) یا شب بیداری ، چشم و پوستشان زرد می شود)

نشانه های یرقان

• زرد شدن پوست و قسمت سفیدی چشم ( صلبیه ) – زمانی که زردی شدید تر است، ممکن است رنگ قهوه ای جایگزین زردی شود.
• رنگ زرد در داخل دهان
• تیره شدن رنگ ادرار ( ادرار به رنگ نوشابه مشکی و قهوه ای رنگ )
• مدفوع رنگ پریده یا سفید رنگ
• خارش بدن ، به ویژه پس از استحمام

باید توجه داشته باشید که تنها زردی پوست ملاک یرقان نیست بلکه اگر چشم شما زرد شده باشد بیشتر در خطر ابتلا به این بیماری هستید. پوست شما به صورت طبیعی می تواند به دنبال خوردن مقدار زیادی از بتا کاروتن ( رنگدانه نارنجی در هویج ) به رنگ زرد متمایل به نارنجی تبدیل شود، که اگر مصرف هیج را کم کنید درمان می شود ولی در این افراد سفیدی چشم ابدا زرد نمی شود.

سرطان ها ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد، و تنها علائم آنها زردی ، احساس مداوم خستگی ، کاهش وزن ، و بی اشتهایی در چند ماه اخیر باشد.

ابتلا به هپاتیت می تواند با بروز زردی ، احساس تهوع، استفراغ ، احساس خستگی روزانه و برخی نشانه های دیگر ، مشخص شود.

روش های درمان یرقان

درمان زردی به علت بروز آن بستگی دارد. برای مثال زردی ناشی از سنگ کیسه صفرا با جراحی یا بدون جراحی و با آندوسکوپی ( ERCP ) قابل درمان است و زردی ناشی از هپاتیت با دارو درمان می شود.

اگر علت زردی مشخص نشود ، با داروهایی مانند اورسودوکسی کولیک اسید(UDCA) سبب دفع بیلی روبین از بدن و کاهش زردی و خارش بدن می شوند.

آیا یرقان تنها در نوزادان اتفاق می افتد؟

زردی نوزادان هم مانند بزرگسالان زمانی اتفاق می افتد که یک کودک دارای سطح بالایی از بیلی روبین در خون باشد. زردی نوزادان یک اختلال طبیعی است و اگر با آگاهی تحت نظر باشد هیچ خطری ندارد.

دلیل زردی نوزاد چیست؟

هنگامی که کودک در رحم مادر در حال رشد است، جفت بیلی روبین را از بدن نوزاد خارج می کند (جفت عضوی است که در دوران بارداری به تغذیه نوزاد را بر عهده دارد). پس از تولد، کبد نوزاد شروع به انجام این کار می کند و چون ممکن است در برخی از کودکان ، کبد قادر به انجام موثر این کار نباشد ، زردی فیزیولوژیک نوزادان ایجاد می شود. زردی فیزیولوژیک نوزادان در سطح پوست و سفیدی چشم اتفاق می افتد و هر چه میزان زردی بیشتر باشد سطح بیشتری از بدن نوزاد تا پاها زرد رنگ می شود.

میزان زردی نوزاد باید چقدر باشد؟

عدد بیلی روبین ۱۳ و بالاتر از ۱۳ در نوزادان با وزن طبیعی ، خطرناک است و در نوزادان کم وزن مقادیر بالای ۹ می تواند خطرناک باشد. این عدد با آزمایش خون مشخص می شود. در موارد بیلی روبین بالا ، نیاز به بررسی گروه خونی پدر و مادر و آزمایش های بیشتر از نوزاد می باشد ، اما باز هم در اکثر موارد پس از گذراندن یک دوره درمان تحت نظر پزشک متخصص اطفال ، بهبود پیدا می کند و بدون هیچ عارضه ای نوزاد به زندگی عادی خود برمی گردد.

درمان زردی نوزادان :

درمان در بیشتر مواقع مورد نیاز نیست و پس از آزمایش خون و معاینه پزشک ، نیاز یا عدم نیاز به درمان مشخص می شود.

در مواردی که پزشک تشخیص داد نیاز به درمان دارد. برخی نوزادان نیاز به درمان در بیمارستان دارند. درمان در بیمارستان معمولا ۱ تا ۲ روز طول می کشد.

در اکثر موارد برای درمان نوزادانی با سطح بالای بیلی روبین ، چراغ آبی ویژه ای استفاده می شود. این چراغ آبی رنگ به شکسته شدن بیلی روبین در پوست کمک می کند. این روش ، فتوتراپی نام دارد.

نوزاد تحت این چراغ در یک تخت محصور که یک درجه حرارت ثابت را حفظ می کند ، قرار داده می شود ، این تخت چراغ دار را مراکز بیمارستانی اجاره هم می دهند.

در حین روشن بودن چراغ ، چشم نوزاد می بایست با یک پوشک یا محافظ ، پوشانده شود تا از آسیب به چشم جلوگیری شود.

تغذیه با شیر مادر باید در طول فتوتراپی ادامه یابد.

منبع: webmd