سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز متوقف می‌شود و باعث آسیب به سلول‌های مغزی می‌شود. این وضعیت اورژانسی به دلیل انسداد یک شریان خونی (سکته ایسکمیک) یا پارگی یک رگ خونی (سکته هموراژیک) ایجاد می‌شود. در عرض چند دقیقه پس از این حادثه، سلول‌های مغز به دلیل کمبود اکسیژن شروع به مردن می‌کنند و هر ثانیه از زمان حیاتی است. تشخیص علائم اولیه سکته و اقدام سریع می‌تواند به نجات جان افراد و کاهش عوارض بلندمدت آن کمک کند. در این مقاله، به بررسی علائم هشداردهنده سکته مغزی، انواع آن و اقدامات فوری پرداخته می‌شود.
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که خونرسانی به مغز مختل شود. بسته به علت ایجاد اختلال، دو نوع اصلی سکته مغزی وجود دارد:
- سکته ایسکمیک: این نوع سکته زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خونی در یکی از شریان‌های خونرسان به مغز گیر می‌کند و جریان خون را مسدود می‌کند. حدود 87 درصد از سکته‌های مغزی از نوع ایسکمیک هستند.
- سکته هموراژیک: این نوع سکته در اثر پارگی یکی از رگ‌های خونی مغز رخ می‌دهد که منجر به خونریزی درون مغز می‌شود. این نوع سکته کمتر شایع است اما خطرناک‌تر بوده و می‌تواند باعث آسیب‌های جدی‌تر شود.
در هر دو نوع، مغز از دریافت اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز خود محروم می‌شود و سلول‌های مغزی به سرعت آسیب می‌بینند.
علائم هشدار سکته مغزی
علائم سکته مغزی به طور ناگهانی بروز می‌کنند و ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. زمان واکنش سریع در برخورد با این علائم بسیار اهمیت دارد، زیرا هر دقیقه تاخیر می‌تواند به آسیب بیشتر مغز منجر شود.
علائم شایع سکته مغزی عبارتند از:
- سردرد ناگهانی و شدید: ممکن است فرد دچار سردردی شدید و ناگهانی شود که با سردردهای معمولی متفاوت است.
- از دست دادن بینایی: ممکن است فرد بینایی خود را به طور ناگهانی از دست دهد یا دوبینی را تجربه کند.
- از دست دادن کنترل عضلات: ضعف یا فلج ناگهانی عضلات، به ویژه در یک طرف بدن، از نشانه‌های شایع سکته است.
- از دست دادن تعادل یا بی‌حسی ناگهانی: فرد ممکن است تعادل خود را از دست بدهد یا دچار بی‌حسی در بازو، پا یا صورت شود.
- گیجی ناگهانی یا مشکل در صحبت کردن: فرد ممکن است به طور ناگهانی دچار مشکل در تکلم یا درک صحبت‌ها شود و کلمات را به‌درستی تلفظ نکند.
این علائم ممکن است در اثر حمله گذرای مغزی نیز رخ دهند که به آن حمله ایسکمیک گذرا (TIA) می‌گویند. این حملات معمولاً کوتاه‌مدت و برگشت‌پذیر هستند، اما هشداردهنده محسوب می‌شوند و نشان می‌دهند که سکته مغزی در راه است.
چرا زمان در سکته مغزی اهمیت دارد؟
برخلاف حمله قلبی که ممکن است فرد زمان بیشتری برای واکنش داشته باشد، در سکته مغزی زمان طلایی برای نجات مغز تنها 3 ساعت است. سلول‌های مغزی به سرعت شروع به مردن می‌کنند و هرچه زودتر جریان خون به مغز بازگردانده شود، احتمال کاهش آسیب مغزی بیشتر است. در برخی موارد، داروهای حل‌کننده لخته می‌توانند به بازگرداندن جریان خون کمک کنند، اما تنها در صورتی که به‌موقع مصرف شوند.
نکته مهم: اگر شما یا کسی در اطراف‌تان هر یک از علائم سکته مغزی را تجربه کرد، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید. هر دقیقه تأخیر می‌تواند منجر به آسیب بیشتر مغزی و حتی مرگ شود.
انواع سکته‌های مغزی و درمان
درمان سکته مغزی به نوع سکته بستگی دارد. همانطور که اشاره شد، سکته‌ها به دو نوع ایسکمیک و هموراژیک تقسیم می‌شوند.
-
درمان سکته ایسکمیک
سکته ایسکمیک به دلیل انسداد یک رگ خونی توسط لخته خونی ایجاد می‌شود. درمان‌های اصلی برای این نوع سکته عبارتند از:
- داروهای حل‌کننده لخته (ترومبولیتیک): این داروها مانند tPA می‌توانند لخته خونی را حل کنند و جریان خون را به مغز بازگردانند. این داروها باید ظرف 3 ساعت پس از بروز علائم مصرف شوند تا مؤثر باشند.
- ترومبکتومی مکانیکی: در مواردی که داروهای حل‌کننده لخته مؤثر نیستند، پزشکان ممکن است از ترومبکتومی مکانیکی برای حذف لخته از رگ استفاده کنند.
-
درمان سکته هموراژیک
در سکته هموراژیک، پارگی یک رگ خونی باعث خونریزی در مغز می‌شود. این نوع سکته نیاز به درمان فوری برای کنترل خونریزی و کاهش فشار داخل جمجمه دارد.
- جراحی: ممکن است نیاز به جراحی فوری برای ترمیم رگ پاره‌شده یا برداشتن خونریزی باشد.
- داروهای کنترل فشار خون: این داروها به کاهش فشار خون و جلوگیری از خونریزی بیشتر کمک می‌کنند.
پیشگیری از سکته مغزی
پیشگیری از سکته مغزی می‌تواند با تغییر سبک زندگی و کنترل عوامل خطرزا انجام شود. برخی از روش‌های پیشگیری شامل موارد زیر است:
-
کنترل فشار خون
فشار خون بالا یکی از اصلی‌ترین عوامل خطرزا برای سکته مغزی است. با کنترل فشار خون و مصرف داروهای تجویز شده، می‌توان احتمال بروز سکته مغزی را کاهش داد.
-
ترک سیگار
سیگار کشیدن به شدت ریسک سکته مغزی را افزایش می‌دهد. ترک سیگار می‌تواند به کاهش خطر بیماری‌های قلبی و سکته مغزی کمک کند.
-
رژیم غذایی سالم
رژیم غذایی متعادل و سالم که شامل سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و چربی‌های سالم باشد، می‌تواند به حفظ سلامت قلب و عروق و کاهش خطر سکته مغزی کمک کند.
-
فعالیت بدنی منظم
ورزش منظم به بهبود گردش خون و کاهش عوامل خطر مانند فشار خون بالا و کلسترول بالا کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی است که می‌تواند به سرعت باعث آسیب مغزی و حتی مرگ شود. شناخت علائم هشداردهنده و اقدام سریع برای درمان می‌تواند به نجات جان افراد و کاهش عوارض بلندمدت کمک کند. با پیشگیری مناسب و تغییر سبک زندگی، می‌توان از بروز بسیاری از موارد سکته مغزی جلوگیری کرد. اگر هر یک از علائم سکته مغزی را تجربه کردید، به سرعت به بیمارستان مراجعه کنید و درمان را آغاز نمایید.
