تغذیه انحصاری با شیر مادر در 6 ماه ابتدایی زندگی برای رشد و تکامل کودک حیاتی است. غذای کمکی کودک در پایان ماه پنجم باید در کنار شیر مادر شروع شود. اما پایان 6 ماهگی بهترین زمان شروع غذای کمکی کودک است.
ذخیره آهن بدن شیرخوار که در سه ماه آخر جنینی رخ داده بود در حوالی شش ماهگی به حداقل می رسد. اگر غذای کمکی دیرتر شروع شود. امکان توقف رشد یا کندی رشد آن وجود دارد. شیرخوار عمل جویدن را یاد نگرفته است. تمایل به غذاهای جامد کاهش می یابد که خود سبب بروز سوء تغذیه می شود.
غذای کمکی ترجیحآ باید هر روز تهیه و حداکثر تا 24 ساعت در یخچال نگهداری شود. در این مدت در هر وعده به اندازه همان وعده برداشته شده ، گرم شده و به شیرخوار داده شود.
همزمان با شروع غذای کمکی کودک با شیر مادر به طور مکرر و بر حسب میل و تقاضای شیرخوار، ادامه داشته و حتی دفعات با شیر مادر ادامه می یابد.
غذای کمکی کودک در هفته اول ماه هفتم :
- لعاب برنج به اندازه یک قاشق مرباخوری در روز شروع می شود. به تدریج به ده قاشق در روز می رسد.
هفته دوم ماه هفتم :
- فرنی، شیر برنج، حریره بادام از یک قاشق مرباخوری در روز شروع و تا 10 قاشق در روز می رسد.
- با شروع غذای کمکی ، دادن آب جوشیده خنک شده به دفعات و حجم مورد علاقه شیرخوار لازم است.
هفته سوم ماه هفتم :
- آب میوه را از یک قاشق مرباخوری در روز شروع کرده و به تدریج 10 قاشق می شود. بعد از آب میوه با توجه به پذیرش شیرخوار از میوه های نرم شده را به کودک می توان استفاده کرد.
- مصرف مرکبات و توت فرنگی تا پایان 9 تا 12 ماهگی به تعویق انداخته شود.
هفته چهارم ماه هفتم :
- استفاده از سیزی های مختلف مانند سیب زمینی و هویج به صورت آبپز.
- مصرف گوجه فرنگی تا پایان 9 تا 12 ماهگی به تعویق انداخته شود.
- اسفناج تا یک سالگی مجاز نیست.
دو هفته آخر ماه هفتم :
- سوپ به رژیم غذایی کودک اضافه شود.
- هر سه روز یک بار یک نوع سبزی مثل جعفری ، گشنیز،کدوسبز، کرفس به سوپ اضافه شود. نباید به سوپ نمک، شکر یا چاشنی زد. سبزی ها در آخرین لحظات پخت اضافه شود، به خاطر حفظ ویتامین ها.
دو هفته اول ماه هشتم :
- ضمن ادامه برنامه قبلی، زرده تخم مرغ اضافه و دفعات تغذیه کودک 5 بار در روز می شود. زرده تخم مرغ کم کم اضافه می شود. تا اینکه به مدت ده روز به یک زرده کامل برسد.
- استفاده سفیده تم مرغ تا یک سالگی توصیه نمی شود.
- استفاده از گوجه فرنگی در سوپ اشکال ندارد.
- ماست را بر حسب تمایل می توان استفاده کرد.
دو هفته دوم ماه هشتم :
- بعد از اضافه کردن جو، گندم بهتر است یک قاشق مرباخوری کره یا روغن مایع به سوپ افزود که به رشد کودک کمک می کند.
دو هفته اول ماه نهم :
- حبوبات در این زمان به سوپ شیر خوار اضافه شود.معمولا عدس و ماش برای شروع مناسب هستند.
دو هفته دوم ماه نهم :
میوه در ابتدا به صورت آب میوه سپس به صورت خالص . تا یکسالگی کیوی، انواع توت، تمشک، خربزه، آلبالو، گیلاس به علت ایجاد حساسیت توصیه نمی شود.
غذای کمکی کودک در دو ماه قبل از دو سالگی :
- از ماکارونی پخته، نان، بیسکویت،گوشت ماهی که تیغش گرفته شده است . استفاده می شود.
- قهوه و چای پر رنگ قبل از یک سالگی نباید استفاده شوند.
- عسل قبل از یک سالگی نباید استفاده شود. مگر اینکه پاستوریزه باشد.
- شیر گاو نباید استفاده شود. اما با جوشاندن مقدار آلرژی به آن کم می شود.
- نوشابه های گازدار، فلفل و ادویه جات ، ترشی ها، پنیر، بادام زمینی نمک و اسفناج و کلم قبل از یک سالگی توصیه نمی شود.
توصیه هایی برای از شیر گرفتن کودک :
- از شیر گرفتن بچه نباید یکدفعه و ناگهانی باشد. بلکه باید به تدریج صورت گیرد.
- در زمان از شیر گرفتن مادر باید به انداز کافی از غذاهای دیگر به کودک بدهد.
- مادر باید به تدریج تعداد دفعات تغذیه از شیر مادر را کم کند. و به دادن غذاهای دیگر بپردازد.
- در ابتدا بهتر است . مادر شیر خود را در وعده صبح به کودک ندهد. سپس بعد از یکی دو هفته وعده بعد از ظهر را قطع کند.
- بالاخره آخرین وعده تغذیه با شیر مادر باید وعده شبانه باشد.
- در زمان قطع شیردهی کودک نیاز به محبت بیشتر مادر دارد. لذا مادر باید کودک را از خود دور نکند. و از راه های مختلف نیز کودک را مورد مهر و محبت قرار دهد.
در تغذیه كودكان زیر یكسال همواره به این نكات توجه كنید:
- همزمان با شروع غذای کمکی کودک قطره آهن به میزان 10 تا 15 قطره بــرای کودک را شـــروع کنید قطره آهن تا پایان 2 سالگی باید به کودک داده شود.
- قطره مولتی ویتامین یا A+D را كه از 15 روزه گی برای کودک خود شروع كرده اید تا پایان یک سالگی ادامه دهید.
- استفاده از قطره آهن ، 15 قطره در روز. یا شربت آهن 15 تا 25 قطره در روز علاوه بر مولتی ویتامین به کودک داده شود.
- در صورت استفاده از ترکیب آهن 30 قطره در روز و مولتی ویتامین کافی است.
- بنا بر صلاحدید پزشک توصیه می شود این قطره تا دو سالگی ادامه یابد.
برگرفته شده از : کتاب بهداشت مادر و کودک ، تالیف مریم غمخوار
بیشتر بخوانید تا سالم بمانید :
زبان باز کردن کودکان / چرا بعضی از کودکان دیر زبان باز میکنند؟
