کبد یکی از مهمترین بخش های بدن است که مواد درونی بدن را تصفیه می کند. این عنصر می تواند به دلایل مصرف الکل،مواد شیمیایی،برخی دارو ها و سایر مواد مضر دچار صدماتی شود. سیروز کبد به معنی آسیب های جدی کبدی است که در اثر استفاده از مواد نامطلوب به وجود می آید.
سیروز آخرین مرحله از زخم شدن کبد (تصلب بافت‌ها) است که در اثر بیماری‌های کبدی و شرایط خاصی نظیر هپاتیت و مصرف بیشازحد الکل ایجاد می‌شود. همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد، کبد نقش مهمی در بدن دارد و ضمن سم‌زدایی مواد مضر بدن باعث تصفیه و پاک شدن خون و تولید مواد مغذی می‌شود.
سیروز کبدی نوعی خود آسیب رسانی کبد است. چرا که کبد می تواند زحم های خود را درمان کند اما اگر تعداد این زخم ها زیاد شود، کبد عمل عکس انجام داده و به جای ترمیم آن ها زخم ها عمیق تر می کند. سیروز دیکامپنسیتد (decompensated) اصطلاحی است برای شرح پیش‌روی و افزایش عوارضی جانبی که بر اثر تغییرات ناشی از سیروز ایجاد می‌شوند. این عوارض می‌توانند زندگی فرد مبتلا را به‌خطر بیندازند.
نشانه های سیروز کبدی
این بیماری تا زمانی که به طور پیشرفته رشد نکرده باشد نشانه ای از خود به جا نمیگذارد اما در مراحل پایانی با نشانه های زیر همراه است:
- زردی پوست و چشم‌ها؛
- فشار خون در سیاهرگ باب کبدی: افزایش فشار خون در رگی که به کبد می‌رود؛
- ناراحتی و خارش پوست
- کبود شدن بدن با دلایل ساده
- وقوع خون‌ریزی در بدن با دلایل ساده
- خارش پوستی
- آب‌آوردگی شکم (آسیت)
- بی‌اشتهایی
- حالت تهوع
- تورم در پاها
- کاهش وزن
- گیجی، خواب‌آلودگی، لکنت زبان (انسفالوپاتی کبدی)
- ایجاد رگ‌های خونی عنکبوتی‌شکل روی پوست
- قرمزی در کف دست
- آتروفی بیضه‌ها در مردان
- بزرگ شدن پستان‌ها در مردان
در صورت مشاهده هر یک از علائم بالا باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
چگونه سیروز کبد تشخیص داده می شود؟
- آزمایش عملکرد کبد: در این آزمایش، میزان بیلیروبین اضافی خون بررسی می‌شود؛ این ماده نتیجه تجزیه و شکست گلبول‌های قرمز است. میزان برخی آنزیم‌های مشخص نیز که نشان‌دهنده تخریب کبد هستند، در این آزمایش مشخص می‌شود.
- آزمایش عملکرد کلیه: در این آزمایش، خون بررسی می‌شود تا میزان کراتینین مشخص گردد. این آزمایش به تشخیص سیروز کمک می‌کند، زیرا در مراحل نهایی بیماری، عملکرد کلیه نیز با اختلال روبه‌رو خواهد بود. (سیروز کامپنسیتد)
- آزمایش هپاتیت B و C: وجود ویروس هپاتیت در خون بررسی می‌شود.
- آزمایش انعقاد خون: میزان INR برای اطمینان از توانایی انعقاد خون بررسی می‌شود.
احتمال دارد که پزشک معالج به روش‌های دیگری مانند عکس‌برداری نیز توجه کند:
- الاستوگرافی رزونانس مغزی یا الاستوگرافی گذرا: این آزمایش‌ها هیچ خطری برای بدن ندارند و میزان سفت و سخت شدن کبد را بررسی می‌کنند. به کمک آنها دیگر نیازی به تکه‌برداری(بیوپسی) نخواهد بود.
- سایر آزمایش‌های عکس‌برداری: به کمک MRI، سی‌تی‌اسکن و سونوگرافی نیز می‌توان تشخیص داد.
- بیوپسی: همیشه به تکه‌برداری از کبد نیاز نیست، اما گاهی پزشکان برای تشخیص شدت و میزان آسیب‌دیدگی کبد از بیوپسی استفاده می‌کنند.
اگر مبتلا به سیروز کبد باشید، احتمالا پزشک معالج تان آزمایش‌های متداول را برای بررسی علائم پیشرفت بیماری یا عوارض آن به‌ویژه واریس مری و سرطان کبد تجویز خواهد کرد.
آیا سیروز کبد عوارضی به همراه دارد؟
عوارض سیروز کبد مستقیما با خون در ارتباط است که به اصلی ترین موارد ان اشاره می کنیم:
- فشار خون بالا در رگ‌هایی که کبد را تغذیه می‌کند (پرفشاری ورید باب): سیروز، گردش خون طبیعی در کبد را کند می‌کند. به‌همین‌دلیل منجر به انتقال خون از روده و طحال به کبد می‌شود.
- تورم در شکم و پاها: پرفشاری ورید باب می‌تواند باعث تجمع مایعات در پاها یا ورم پا (ادیما) و شکم (آسیت) بشود. این دو مشکل می‌توانند نتیجه ناتوانی کبد در ساخت مواد پروتئینی کافی در خون مانند آلبومین نیز باشند.
- بزرگ شدن طحال (بزرگ-طحالی یا اسپلنومگالی): پرفشاری ورید باب موجب تغییراتی در وضعیت طحال نیز می‌شود. کاهش گلبول‌های سفید خون و پلاکت‌ها نشانه‌ای از سیروز در اثر پرفشاری ورید باب است.
- خون‌ریزی: پرفشاری ورید باب باعث تغییر مسیر جریان خون به رگ‌های کوچک‌تر، حجیم‌تر شدن و ایجاد واریس در آنها می‌شود. به‌دلیل حجم زیاد و خارج از ظرفیت این رگ‌ها در تحمل خون، به‌آسانی پاره می‌شوند و خون‌ریزی می‌کنند. این مسئله وقتی در قسمت تحتانی مری (واریس مری) یا معده واریس گاستریک) رخ می‌دهد، ممکن است خطر مرگ به‌همراه داشته باشد. اگر در کبد عناصر منعقدساز خون به حد کافی وجود نداشته باشد، خون‌ریزی بی‌وقفه در جریان خواهد بود. عفونت‌های میکروبی نیز از محرک‌های متداول خون‌ریزی هستند.
چگونه از سیروز کبد پیشگیری کنیم؟
- الکل مصرف نکنید: اگر به سیروز مبتلا نیستید، اما دچار سایر ناراحتی‌های کبدی هستید، باید از مصرف الکل پرهیز کنید. برای افراد سالم (زنان در همه سنین) نوشیدن یک لیوان بیشتر از نوشیدنی‌های الکلی در روز و همین مقدار برای مردان بالای ۶۵ سال و نوشیدن بیشتر از ۲ لیوان مواد الکل‌دار در روز برای مردان زیر ۶۵ سال می‌تواند خطر ابتلا به سیروز را افزایش بدهد.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید: سعی کنید رژیم غذایی‌تان مبتنی‌بر سبزیجات و میوه‌ها باشد. از غلات کامل استفاده کنید و میزان پروتئین متناسب و به‌اندازه را فراموش نکنید. مصرف پروتئین نباید بیشازحد باشد. قهوه کافئین‌دار می‌تواند از کبد در برابر سرطان و فیبروز محافظت کند.
- حفظ تناسب وزن را در نظر داشته باشید: حد زیادی از چربی به کبد آسیب می‌زند. اگر دچار چاقی افراطی یا اضافه‌وزن هستید، حتما با پزشک در این‌باره صحبت کنید.
- خطر ابتلا به هپاتیت را کاهش بدهید: استفاده از سوزن آلوده برای تزریق یا روابط جنسی پرخطر می‌تواند احتمال ابتلا به هپاتیت B و C را افزایش بدهد. درباره واکسن هپاتیت با پزشک صحبت کنید.
روش های درمانی سیروز کبد
درمان سیروز تا حد زیادی وابسته به علت و گستردگی این مشکل است. اهداف درمان، کاهش گسترش زخم‌ها در بافت کبد و جلوگیری و درمان علائم و عوارض سیروز است. اگر کبد تخریب جدی داشته باشد، نیاز به بستری شدن در بیمارستان نیز وجود خواهد داشت.
در مراحل آغازین این مشکل، با شناخت و درمان دلایل بیماری امکان به حداقل رساندن تخریب کبد وجود دارد. برای درمان می‌توان از موارد زیر کمک گرفت:
- درمان وابستگی به الکل: افرادی که به‌خاطر مصرف زیاد الکل به سیروز دچار شده‌اند، باید سریعا مصرف آن را کنار بگذارند. اگر به‌خاطر الکل به این بیماری مبتلا شده‌اید، باید آن را ترک کنید، زیرا هر مقدار از الکل برای کبد سمی است. درصورتی‌که ترک الکل برای‌تان دشوار باشد، پزشک راه‌حل‌هایی برای رهایی از این اعتیاد به شما معرفی خواهد کرد.
- کاهش وزن: افرادی که به دلایلی غیر از کبد چرب ناشی از مصرف الکل به سیروز دچار شده‌اند، با کاهش وزن و کنترل سطح قند خون می‌توانند به سلامت خود بیشتر کمک کنند. میزان پروتئین ورودی به بدن در هنگام کاهش وزن، برای کنترل بیماری سیروز ضروری است.
- استفاده از داروها برای کنترل هپاتیت: داروها از طریق درمان ویروس‌های هپاتیت B و C میزان تخریب و آسیب‌دیدگی به کبد را محدود می‌کنند.
- سایر داروها برای کنترل علائم و دلایل سیروز: دارودرمانی به کند شدن برخی از انواع سیروز کمک می‌کند. مثلا برای افرادی که به سیروز صفراوی مبتلا هستند، تشخیص زودهنگام و استفاده از داروها می‌تواند نقش مهمی در پیشرفت‌نکردن بیماری داشته باشد.
سایر داروها نیز می‌توانند به کاهش و رهایی از برخی علائم مانند خارش، خستگی و درد کمک کنند. برای مقابله با سوءتغذیه ناشی از سیروز، مکمل‌های غذایی نیز تجویز می‌شوند و از پوکی استخوان و آسیب رسیدن به آنها نیز محافظت می‌کند.
منبع :medicinenet
